“Fetva Yokuşu” Durali Yılmaz (Prof. Dr.)’ın bir romanının adı. Yılmaz benim 70’li yıllarda tanıştığımız bir kardeşim. Sözkonusu roman ilk baskısını 1978’de yapmış.. Roman 16.YY’daki toplumsal değişimi bir “cellat taşı”nın ağzından anlatıyor. Zaman içinde bazı müesseselerin nasıl bozulduğuna dikkat çeken roman, adını Süleymaniye’deki “Fetvahane”nin değişiminden alıyor. Başkahramanı, idam cezasına çarptırılan yeniçerilerin infazında kullanılan cellat taşının şahidliği çerçevesinde bir özeleştiri aynı zamanda. “Fetva Yokuşu” bugün Fatih ilçe sınırları içinde, Mısır Çarşısına yakın bir yerde bir semt adı.
Bir kitap tanıtımı yapmak için seçmedim bu başlığı, “Fetva”nın günümüzde de nasıl yokuşa sürüklendiğini anlatmak için seçtim. Esasen “Fetva”, meşruiyet arayışı yolunda bir araçtır. Ne zaman ki “Fetva” açılıp kapanan bir “kapı”ya dönüştürüldü, o zamandan beridir, bir arayışın aracı değil, kimilerinin elinde meselelerin konjonktüre uygun, “İdare-i Maslahat” sosuna bulanmış “reel politik” gereksinimlerin yön verdiği, pragmatik bir anlayışla, oportünizme kapı aralayan meşrulaştırma aracına dönüştürüldü. Hatta zaman zaman cinayetlere alet edildi.
Rivayet edilir ki, “Gavur Padişah” diye tanınan, Şeyhülislama “ya fetvayı gönder, ya da kelleni” diye emir gönderen, Tanzimat’la başlayıp devam eden batılılaşma ve muasırlaştırma cereyanını başlatan Osmanlı Sultanının tavrına karşı “Fetva kapısının kapandığı” yolunda bir anlayış gelişti. Bu iş Yedikule zindanları ile de başlamaz bizde. İmam-ı Azam Ebu Hanife (699-767) de, halife tarafından işkence ve bir rivayete göre zehirlenmek sureti ile şehid edilmedi mi? Halife, İmam-ı Azam’a, “Biad” konusunda, aleyhine olan görüş ve icraatını değiştirmesi için baskı yapıyordu ve olan oldu. Fetva ile kardeş katli de gerçekleştiği dönemler oldu.