Ekonomide hemen tüm kesimler zorda. Ünlü işadamlarımızdan birinin ifadesiyle “zenginin parası zengine, fakirin parası fakire yetmiyor”. Herkes ekonomik zorluktan kendine göre bir pay alıyor.
Büyük şirket sahibi kendi ölçülerine göre zorluk yaşıyor; eskisi
kadar kar edemiyor, hatta zaman zaman bir dönem güle oynaya aldığı
döviz borcunu şimdi nasıl ödeyeceğinin kaygısını yaşıyor.
Küçük ve orta boy işletmelerin sahipleri kendilerini artan
maliyetler ve giderek gerileme eğilimi gösteren talep yüzünden iki
yönlü kıskaçta hissediyor.
Geliri sabit olanlar başını alıp giden fiyatlar karşısında zorunlu olmayan tüketimlerini her geçen gün biraz daha kısmak zorunda kalıyorlar.
Ekonomi tam bileşik kaplar teorisinde olduğu gibi ülke sathında herkesi farklı ölçüde de olsa etkiliyor, bundan kaçış yok.
Şimdi yeni yılla birlikte bu günlerde pek düşünmediğimiz ciddi bir maliyet artışıyla daha karşılaşacağız.
İki bin liranın üstünde
beklenmeli
Asgari ücret yılbaşından geçerli olmak üzere
artırılacak. Yeni ücret tabii ki çalışanlara biraz soluk alma
fırsatı tanıyacak. Ama bu artış zaten çok zor bir dönem geçiren
işletmeler için çok büyük bir yük anlamına gelecek.
Bu yıl için asgari ücret net 1.603 lira olarak uygulanıyor. Bu
asgari ücretin işverene maliyeti ise 2.385 lira.
Asgari ücretin genellikle TÜFE kapsamındaki gıda grubunda ortaya
çıkan yıllık artış dolayında yükseltildiği biliniyor. Ama kimi
yıllar siyasi partiler arasındaki rekabet çalışanlara yarıyor ve
asgari ücret enflasyonun çok çok üstünde artırılabiliyor. Örneğin
2016 yılındaki yüzde 30’luk artış gibi... Yeni ekonomi programında
(YEP) bu yılın TÜFE gerçekleşmesi yüzde 20.8 olarak tahmin
ediliyor. Gıda ve alkolsüz içecekler grubunda ağustos sonu
itibarıyla yıllık yüzde 20’ye yakın artış var ve bu oranın yıl
sonunda yüzde 25’e yaklaşması şaşırtıcı olmayacak.
Dolar kurundaki artış da YEP’te bu yıl için 4.90 olarak
varsayılıyor. Bu değerde kalınsa bile geçen yıla göre yüzde 34
artış var.
Dolayısıyla 2019 yılı asgari ücret artışının yüzde 20’den az
olmayacağını ve yüzde 25’e kadar uzanabileceğini
söyleyebiliriz.
Yüzde 20 ve 25’lik oranlar uygulandığında 2019 yılının net asgari
ücreti 1.924 lira ile 2.004 lira arasında oluşacak. Psikolojik yönü
de düşünülerek asgari ücretin net 2 bin liranın üstünde
belirlenmesi olasılığı güçlü görünüyor. Ancak biz net ücretin
küsuratsız 2 bin lira olarak belirleneceğini pek sanmıyoruz, çünkü
bu tutar daha önce CHP tarafından dile getirilmişti. Zaman farklı
olsa bile “CHP’nin önerdiğine gelindi” dedirtmemek için asgari
ücretin net 2 bin lira olarak belirleneceğine pek ihtimal
verilmiyor.
2 bin lira psikolojik eşik olarak durduğu için bu düzeyin altı da
tercih edilebilir görünmüyor. Bu yüzden asgari ücreti bu düzeyin az
da olsa üstünde beklemek gerekir.
Yüzde 20.8’lik enflasyona yüzde 3.8’lik büyümeyi eklediğimizde
zaten yüzde 25’e ulaşıyoruz. Dolayısıyla 2019’un asgari ücretinin 2
bin liranın az da olsa üstünde belirlenmesi beklenmeli.
Böyle bir hesaplamada yıl sonu enflasyonu değil defl atör
kullanılırsa da konu ücret artışı olduğu yüzde 20.8’i kullanmayı
tercih ettik.