Vambery'nin bu mektubu, üzerinde düşüneceğimiz bir mektup. O zamanki Rusya Tatar Türkleriyle Osmanlı Türklerini kıyaslıyor:
"Avrupa ve Asya milletlerinin Macar milletimiz ile Türk ve Tatar kandaşlarınız beyninde [arasında] olan karabet ve uhuvvet ind-i âlîlerinde malûm olduğu üzere, Balkan muharebesinin netice-i elîmesi [acı neticesi] bizim memleketimizde ziyadesiyle tesir ettiğini yad etmeye hacet yoktur.
Vakıa, evkat-ı mazide Macar ve Osmanlı milletleri din farkına mebnî çok zamanlar muharebede bulunup muhabbet yerine kıtal ve cidal ile birbirini mahvetmeye çalıştılar. Bunun neticesi olmak üzere, biz kalilü'1-adet olduğumuz için istiklâlimizi kaybettik. Ama, Türklere ol kadar zarar olmadı. Onlar ittihad-ı İslâm sayesinde ve 'İnnemâ'l-mu'minûne ıhvetün' ["Müminler ancak kardeştirler." (Hucurat, 49/10)] mefhumunca, râyât-ı fütuhat ve alâim-i galibiyeti birçok vakitler ref etmeye muktedir oldular. Lâkin, sad-hayf ve dirîg ki, 'Cehaletin sonu harabiyettir.' dedikleri gibi Türklerin kuvveti ale't-tedric zâil olup kadîmde olan ruşen hâlleri solup her taraftan ihata eden düşmanlar onları kuvvetten düşürüp ahirü'l-emr Kırk Kilise [Kırklareli] ve Lüleburgaz gibi vukuatta münhezim oldular. [Yenildiler].
İşte, efendim, dünyanın gidişi böyledir. Kemal ve zeval beyninde [arasında] olan mesafe pek küçüktür. Lâkin Osmanlı kandaşlarımız kat'-i ümid etmemeli ve eğer felâketleri başkalara ibret addolunursa elbette kendileri bu musibet-i millîden en ziyade istifade edip istikbâl için ders alacaklardır.