Başlık yadırgatıcı ama anlıyorsunuz. "Türkçülüyün üçlü formulu-nezeri ve tarihi aspektleri" Bedirxah Ehmetli'nin eseri.
Bazı harfler yabancı.
Komünist yönetim yıkıldıktan sonra Türk ülkeleri bir bir bağımsız oldu. İçlerinde tek Azerbaycan kanlı bir mücadeleden sonra bağımsızlığını elde edebildi. Sonra, Sovyetler içinde de imtiyazlı olan Ermeniler, Azerbaycan'ın yüzde 20'sine el koydular; bir Türk bırakmadılar.
Meselemiz işgaller değil...
Azerbaycan, istiklâlini kazanınca, ilk işi Latin harflerine dönmek oldu ama, sesler hangi harflerle karşılanacağı tartışıldı. Türkiye'de dil kurultayları tertip edildi. Ben de bazılarında yer aldım. Azerbaycanlı dil âlimleri, kendi şivelerin ses karşılığı yeni harflerde ısrar ettiler. Türkiyeli âlimler, mümkün olduğu kadar Türk dünyasını yakınlaştıracak bir formül peşindeydiler.
"Bedirxan"daki "x", tahmin ettiğiniz gibi "h" karşılığı. Bu h kalındır. Ben de üniversite yıllarında Prof. Dr. Ahmet Zeki Velidi Togan'ın "Hatıralar"ında bu harfle karşılaşmış ve şaşırmıştım. (Hatıralar, okunması gereken bir kitaptır. En son Diyanet Vakfı yayınladı. Biliyorsunuz, ünlü tarihçi Togan, şimdi Rusya Federasyonu içinde kalan Başkurdıstan'ın ilk cumhurbaşkanıdır ve Enver Paşa'nın da, Orta Asya'da birlikte hareket ettiği mücadele arkadaşıdır.)