Kurmay aklın belki de en basit anlamı çekip çeviren, biçim veren, ileriye görerek planlama yapan akıl. Biz bu aklı Osmanlı’nın batacağının ve kurtuluşunun artık imkânı olmadığını idrak eden dönemin paşalarında çok net görüyoruz. O günlere bir yüzyılın ardından buradan baktığımızda doğruydu-yanlıştı değerlendirmelerinin, sathi kavgaların ötesinde dönem psikolojisini de anlayarak konuşmak çok önemli. Ve oradaki kurmay aklın kıymetini de bilerek.
Tarihi psiko-tarih perspektifinden okuyan az sayıda araştırmacımızdan birisi Doç. Dr. Hadiye Yılmaz Odabaşı. Deniz Ülke Arıboğan ile bir ortak kitap çalışması da yapıyorlar. Dönemin olaylarının yansımalarını, halktan yöneticilere dönemin psikolojisini anlamaya çalışıyorlar.
Bu kıymetli çalışmayı önemli ve anlamlı bulurken, bu dönemin panoramasını, nasıl bir kurmay aklın devreye girdiğini, Mustafa Kemal Paşa ve silah arkadaşlarının nasıl bir ortamda bu ülkeyi kurduğunu daha iyi anlamak için döneme dair bazı notlar:
Milli Mücadele’nin finansmanını sağlayan unsurlardan birisi olarak Tekâlif-i Milliye Mustafa Kemal Paşa’nın “artık savaşları ordular değil milletler yapar” stratejisinin başarılı bir uygulaması. Bu uygulamaya öylesine önem verilir ki, her kazada birer Tekâlif-i Milliye Komisyonu kuruldu. Bu komisyonların topladıkları malzemeleri ordunun çeşitli kısımlarına dağıtım şekli düzenlendi. Görevlerini ihmal eden komisyon üyeleri, vatana ihanet suçu işlemiş sayılarak cezalandırılacaklardı.