MERAK ETTİĞİM ŞEYLER
Kazakistan’dan dönerken uçaktaki gazetecilere konuşmuş AKP Genel Başkanı Tayyip Erdoğan. Rusya ile S-400 füzeleri ile ilgili anlaşmanın tamamlandığını anlattıktan sonra “Bildiğim kadarıyla kaporayı da vermişler” demiş.
Kapora? Füze alımında ne kaporası bu böyle acaba?
Açıp baktım kaporanın sözlük anlamına. Tam da bildiğim gibiymiş, farklı değil yani. Bir mal ve hizmeti almadan önce “alacağını garanti etmek için” önceden verilen bir miktar para anlamına geliyor.
Kapora genellikle “küçük işlerde” uygulanan bir yöntem. Birbirini tanımayan kişiler aralarında bir güven ortamı da olmadığı için işi sağlama bağlamak için bu yöntemi uygularlar.
Malı satan ve kaporayı alan kişi eğer malı teslim edemezse kaporayı iade eder. Yok alıcı almaktan cayarsa, kapora genellikle iade edilmez. Tabii önceden başka bir türlü bir anlaşma sağlamamışsa geçerlidir bu kurallar.
Ancak iki devlet arasında “kaporasını bile vermişler” söylemini ilk kez duyuyoruz. Devlette çalışmış birkaç tanıdığıma sordum. Devletlerarası ilişkilerde kaparo uygulaması olup olmadığını, “yok, ya da bizim dönemimizde hiç görmedik” dediler.
Devlet yönetimiyle bakkal yönetimini aynı zanneden bir zihniyet olunca belki de böyle oluyordur. Kendine biat etmiş ama anlama sorunu yaşayan geniş kitlelere “durumu anlatmak” için “onların anlayacağı” biçimde hitap ediliyordur belki de. “S-400’leri alma” işini “Kaporasını bile verdik” diye söyleyince kahvedeki adam bile işin ciddiyetini anlıyor diye düşünüyorlar demek ki.
Tabii deyin ki gerçekten kapora ödenmiş olsa; bu ne kadar tutmuştur acaba? Bu iktidar daha önceki ilişkilerinde de kapora yöntemini uyguladı mı acaba? Örneğin bir ara Amerika’ya nispet yapmak için “Çin’den füze alıyoruz” demişlerdi. O zaman da kapora ödenmiş miydi? Sonra Amerika biraz fazla kızınca Çin füzelerinden vazgeçmiştik. Eğer verdiysek kaporamızı geri alabilmiş miydik? Kolay değil, bu alımlar milyar dolarlarla ifade ediliyor. Kaporası da öyle birkaç milyon olacak değildir herhalde. S-400’ler için de herhalde sadece kapora için ödenen para en az birkaç yüz milyon dolardır. İnsan “kaporası ödendiğine göre füzeleri kesin alıyoruz” diye düşünebilir, ama ya aynı Çin füzelerinde olduğu gibi cayarsak ne olacak? Kapora yanacak mı yoksa akıllılık edip “füzeleri almaktan vazgeçersek kaparomuzu geri alırız” maddesini koydurmuşlar mıdır sözleşmeye?
ÖNERİ