Erzurum kongresinin bittiği 8 Temmuz 1919 gecesi de sabaha karşı
dava arkadaşı ve Heyet-i Temsiliye üyesi Mazhar Müfit (Kansu)’yu
yanına çağırarak zaferden sonra hükümet şeklinin Cumhuriyet
olacağını söylemişti. Kuracağı devletin sınırlarını 19 yaşında;
yönetim şeklini 38 yaşında, ortada kurtulmuş bir vatan yokken dahi
söyleyebilen bir liderdi.
Hedef Akdeniz
1 Eylül 1922 sabahı tarih sahnesine coşku ile çıkan Türk Ordularına
yeryüzünü titreten emrini veriyordu: "Ordular ilk Hedefiniz
Akdeniz’dir." Bu, Anadolu’nun denizlerle buluşmasına
yönelik bir jeopolitik direktif; Anadolu’nun Akdeniz ve
okyanuslarla olan bağlarını koparan son 11 yıla ve Sevr zincirine
bir başkaldırıştı. İkinci Adam İnönü’ye göre Gazi, bu emir ile
meydan muharebesinin sonucunu ifade eden hedefi değil, Akdeniz
siyasetinde ve uygarlığında Türk milletinin layık olduğu yüksek
mevki hedefini göstermişti. Bu emir aynı zamanda kapitülasyonlara
bir başkaldırı, kabotaj hakkını sahiplenmenin de bir
manifestosuydu.