Doksanlı yılların sonundan itibaren, başta Çin olmak üzere, Pasifik Asya ülkelerinin hızlı yükselişine şahit olduk. Bu yükselişin nereye varacağı ya da nerede duracağı konusunda ABD’nin 2005 yılına kadar pek fikri yoktu. Daha doğrusu, Çin’in ABD’nin dış borçlarının pasif finansçısı olmaya devam edeceğini sanıyorlardı. 2005 yılında Çin’in ulusal petrol şirketi CNOOC, ABD’nin petrol şirketi Unocal’ı satın almak üzere teklif vermesiyle ABD işin farkına vardı. Temsilciler Meclisi, 30 Haziran 2005’te, CNOOC’un Unocal’ı almasına izin vermenin Birleşik Devletler’in ulusal güvenliğini tehdit edeceğini belirten bir karar aldı.
28 Haziran 2005’te ise Paul Krugman New York Times’ta aynen
şöyle yazacaktı; “Çin hükümeti, çok geniş bir alanı kapsayan petrol
ve doğal gaz rezervlerine erişme yolunda büyük iktisadi güçlerin
birbiriyle didiştiği bir ‘büyük oyun’ öngörüyorsa, Unocal tam da
onun kontrol etmek isteyebileceği türden bir şirkettir. (Şirket
satın almak, parasal açıdan ve can kaybı bakımından, petrol
üreticisi bir ülkeyi işgal etmekten daha ucuza gelir.) Bana kalsa
Çin’in Unocal için verdiği teklifin önünü keserim.” Krugman, Çin’in
Japonya gibi olmadığını, kaynaklarını çarçur etmek yerine,
stratejik yeni bir yayılma çerçevesinde yönlendirdiğini ve bunun
için ABD için tehlikeli olduğunu da yazar. Nitekim, bundan sonra
ABD, Ortadoğu coğrafyasındaki petro-dolar çevrimini denetlemeyi
daha geri plana iterek, Pasifik tarafına önem verir.
Çin’den sonra Suud...
Son on beş yıl ABD için gerçek kâbus, Çin’in dolar bazlı ticari
çevrimin dışına çıkma tehlikesiydi. Bu tehlike geçmiş değil,
üstelik daha da karmaşık bir hal alarak sürüyor. Ancak tam
şimdilerde bu büyük tehlikeye Suudi Arabistan dahil oluyor. Daha
doğrusu, Suudi Arabistan, 1973 krizi sonrası kurulan petro-dolar
sistemini sürdürmeyeceğinin işaretlerini veriyor. Bu sistem, 1975
yılında, ABD’nin Suudi monarşisiyle yaptığı ve OPEC’i de kapsayan
bir anlaşmaya dayanır. OPEC ülkeleri, petrolün satışını yalnız
dolarla yapacak ve petro-dolarlar ABD banka sistemi üzerinden mali
piyasalarda çeşitlendirilecekti.