Bugün, yalnız Türkiye’nin değil, dünyanın da sistemik olarak bir “dolar” tehdidi altında olduğu tartışmasız bir gerçek. Esasında ABD’nin ürettiği temel rezerv para olan doların şu andaki küresel para sisteminin temel zaaflarını barındırarak, merkezdeki (ABD) krizi dünyaya yayan bir virüs olduğunu da söyleyebiliriz.
Şu andaki parasal sistemin temelini, aynı zamanda da, içinde
bulunduğumuz krizin dinamiklerini barındıran Bretton-Woods
uzlaşısı, 2. Dünya Savaşı sonrası ortaya çıkan para sistemini bize
anlatır ama Bretton-Woods bir uzlaşma değil, Amerikan dayatmasıydı.
Bretton-Woods’da sistemin yeniden yapılanması için, White ve Keynes
planları tartışılmıştı. Ancak Amerikan görüşlerini temsil eden
White Planı kabul edildi.
White Planı temelde, IMF ve Dünya Bankası gibi kurumların çatısını oluşturacağı ve doların altına karşı konvertibilitesinin korunduğu, dolar merkezli bir ‘sabit kur’ sistemini öne çıkartıyordu. Bu da, çok açık olarak, ABD’nin ekonomik hegemonyasıydı.
Oysa Keynes Planı’nda, bir tür dünya merkez bankası rolü oynayacak birliğin kurulması öngörülmüş ve birliğin temelleri; ‘bancor’ adı verilen ve dünya parası yerine geçecek yeni bir hesap birimiyle ticari işlemlerin yapılmasına dayandırılmıştı. Keynes’in bancoru da altına bağlıydı. Ama karşımıza 1944’te çok daha başka bir para sistemi çıktı ki bu, şimdiki krizin temel nedenlerinden biridir. Tam bugün Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın altına dayalı yeni bir para sistemi önerisi, Keynes’in White Planı karşısında öne sürdüğü para sistemini aklıma getirdi.
Yeni denge...