Bölgesel-küresel dengelerin hızla değiştiği bir zaman diliminde
basmakalıp bazı sözcükleri çok sık tekrar etmek sizin yolunuzu tam
anlamıyla dosta-düşmana anlatmaz. Böyle dönemlerde ülkelerin
iktisadi-politika arayışları, hem yeni olası dengelere göre hem de
kendi özgün tarihsel sorunları kapsamında öne çıkar.
Örneğin 1929 büyük krizi öncesi ve sonrasında ülkelerin krizi aşma
ve kendilerine yeni bir yol bulma çabaları çok kayda değer bir
deneyimdir.
O dönemde de iktisat biliminin yaygın kabulü; “ Piyasa
mekanizmasının gerek ulusal düzeyde gerek uluslararası düzeyde
kendiliğinden çalışmasını ve uyum yapmasını engelleyen bütün
kurumsal rijidliklerin kaldırılması yönündeydi. Örneğin ulusal
düzeyde fiyatların düşmesi halinde ücretler de düşmelidir. İşgücü
piyasalarında ücretlerin düşmesini engelleyen kurumlar
bulunmamalıdır. Uluslararası düzeyde, her ulus kendi üretimini
diğer ülkelerin rekabetine karşı koruyucu tedbirler almamalıdır. Bu
dengeci yaklaşımın bir başka şekilde ifadesi, ekonomik çöküntüye
(depression) mani olmak için ekonomik yükselmeye (boom) mani
olmanın gerektiği ya da göreli dengenin kurulması şeklindedir.”
(Tekeli ve İlkin; S:19, 2009)
Piyasa derken...
Ancak altın standardının geçerli olduğu bir dünyada bile bu tür kendiliğinden piyasa dengesi mümkün değildi nitekim olmadığı için de İngiltere altın standardından vazgeçmek zorunda kaldı. Yani liberal iktisatçıların çok güvendikleri piyasa mekanizması çalışmadı ve dünya yeni bir paylaşım savaşı ile krizi aşmak zorunda kaldı. Çünkü, o zaman da, şimdiki tartışmaların benzeri vardı; 1930’larda gümrük duvarlarının hızlı yükselişi krizi daha da derinleştirecek bir dinamik olarak öne çıkmıştı zaten. Liberal ekonominin temsilcisi İngiltere, 1930’da Keynes’in başkanlığında toplanan bütün komisyonlarda ithalatın kontrolünü ve gümrüklerin yükseltilmesini öneriyordu. Böylece küresel ticaret hacmi hızla düştü ve ülkeler maliye politikalarında da radikal daralmaya gittiler, yani herkes hep birlikte “piyasanın” canına okuyarak küresel bir deflasyonu dolayısıyla küresel savaşı davet etti.