Geçen haftaya damgasını vuran iki zirve, sarsılan
küresel düzende ‘kimin eli kemin
cebinde’ manzarayı yansıttı.
Batı müesses nizamının zenginlerini buluşturan G7’nin
Kanada’nın Quebec eyaletindeki Charlevoix kentindeki zirvesi. Ve
Avrasya hattı için zemin olmaya soyunmuş Şanghay İşbirliği
Örgütü’nün (ŞİÖ) Çin’in doğusunda Konfiçyüs’ün memleketi Shandong
bölgesinin Qingdao kentindeki zirvesi.
‘Umursamaz yaramaz çocuğa fırça
çekmek’
ABD, Britanya, Fransa, Almanya, İtalya, Kanada ve
Japonya’dan oluşan G7’deki hali en iyi, Almanya
lideri Merkel ’in
arkasına Avrupa kanadını alıp iki elini masaya koymuş, karşısında
ise kollarını kavuşturmuş oturan ABD
lideri Trump ’ın
bulunduğu fotoğraf anlattı. Herkes
meşrebince ‘anladı’. Kimisi “Merkel
fırça çekti” dedi,
kimi “Trump umursamaz yaramaz
çocuk...”Tamamlayıcısı Trump’ın Kanada
lideri Trudeau ile
Fransa
lideri Macron ile
atışmaları oldu.
‘G7’ye Rusya yemi’
Trump açıkça “küresel nizamı yakar
geçerim” resti çekti.
Müttefiklerine “Biz üretemiyoruz, siz bizimle
ticaretten haksız kazanç sağlıyorsunuz, güvenliğinizi biz
ödüyoruz” diyerek NATO sopası salladı.
Döndü, 2014 Ukrayna komplosunu ustalıkla
selefiObama ’nın
üzerine yıkıp, Avrupa ile birlikte G7’den atıp yaptırım
uyguladıkları Rusya’nın ‘geri
alınması’ yemini
attı. “Dünyada barış peşindeyiz. Oyunlar
oynamak değil. Rusya’yı G8’de görmeyi tercih
ederim” sözleri eşliğinde ortak bildiriye
imza atmayıp Kuzey Kore lideriyle tarihi zirveyi yapacağı
Singapur’a çekti gitti.
‘İşin özü ticaret
savaşları’
Herkese “G7 asla aynı
olmayacak” dedirten manzaranın arkasında
Trump’ın çelik ve alüminyum ürünlerine gümrük duvarı çekerek
düğmesine bastığı, geçen hafta komşu Kanada’nın süt ve süt
ürünlerine sübvansiyonu üzerinden
vardırdığı ‘ticaret
savaşları’ var. DTÖ ikazları eşliğinde
misillemeler devrede.
Trump, zirvede müttefiklerine mütekabiliyet esasına
dayalı, gümrüksüz, duvarsız, sübvansiyonsuz ticarete onay
vermezlerse bu savaşın sonu olmayacağını açıkça iletti. Hedefi,
Amerika’yı yüksek ücretler ödeyebilecek üreten bir ekonomiye
dönüştürmek. Başarısız olunca suçu başkalarına atacağı
aşikâr.
‘Kızım sana söylüyorum, gelinim sen
anla’
Avrupa, başta küreselleşmenin Çin’den sonra en çok
kaymağını yiyen Almanya bu ‘yemi yemek
istemiyor’. Ama sıkıntı derin. ABD’nin
koyduğu vergiler salt Çin’i değil Alman çelik endüstrisini de
vuracak. Savaşın sonucu işsizliğin artması, gelirin azalması,
refahın düşmesi olacak.
Velhasıl G7’den bir şey çıkmadı. Ortak
bildiride “herkesi kapsayan büyümeye yatırım
yapmak, iklim, çevre” atıfları yer aldı.
Rusya’ya yaptırımların kaldırılması Minsk anlaşmalarına bağlandı,
Suriye’ye desteğin cezalandırılacağı vurgulandı. Minsk’i
uygulamayanın AB destekli Kiev’deki neofaşist soslu kaolisyon
olduğunu hepsi biliyor. Suriye’de Rusya’nın ortağı ABD
değilken “kızım sana söylüyorum, gelinim sen
anl a” hikâyesi.
Sözün özü Merkel’in yapabildiği ticaret anlaşmazlığı
için “ortak değerlendirme
mekanizması” önererek ortak yol arayışı
oldu.
‘Moskova top çevirmeceye
alışkın’
Moskova son dönemde üzerinden top çevrilmesine alışkın.
Rusya lideri Putin, zirve öncesi
Avrupalılara “Ben sizi ABD konusunda
uyarmıştım” demişken, G7’ye dönüş
için “Biz başka platformlarla
ilgileniyoruz” lafını boşuna
yapıştırmadı.‘Ekonomik
boyunun’ hesabını doğru yaptığından Rusya,
ABD itirazlarına karşın Almanya ile Kuzey Akım-2’yi sürdürüp,
Moskova’ya yaptırımlardan zarar etmekten şikâyetçi İtalya,
Avusturya ve Fransa üzerinden ‘devam
edecek’. Suriye’de atacak geri adımı da yok.
Zaten hangi oyun oynanırsa oynansın kapısında NATO sopası
sallanıyor, 11-12 Temmuz’da Brüksel’de‘çevreleme
planları’ ele alınacak. Sonbaharda NATO’nun
100 bin askerlik Anakonda tatbikatı var.
G7’ye tezat ŞİÖ görünümü
G7 kapışmaya karşılık, ŞİÖ ilk kez yeni tam üyeler
Hindistan ve Pakistan’ın katılımıyla toplandı
ve “barışçı, çok kutuplu dünya için küresel
entegrasyon” mesajıyla tezat görünüm
sergiledi. Ama ŞİÖ G7’nin muadili olmadığı gibi görüntü
muğlak.
Öncesinde Putin, Pekin’de Çin
lideri Şi
Jinping tarafından el üstünde ağırlandı,
ironik ama kendisine “Çin’in sosyalist
modernleşmesine katkıları
onurlandıran” dostluk nişanı sunuldu. İki
lider ilk kez bu denli yoğun ‘stratejik
ortaklık’ vurgusu yaptı. Nükleer
teknolojiden, derin deniz limanları ve Kutuplar’daki LNG yatırımına
uzanan anlaşmalar söz konusu.
‘Yetişkinliğe geçemeyen ergen
misali’
Zirvede de “ilişkilerden eşit ve
ortak fayda sağlamak” vurgusu yapıldı.
Siyasi cephede ABD’nin çöpe attığı İran’ın nükleer anlaşmasına
sahip çıkmak; ‘düşman
kardeşler’ Hindistan ve Pakistan’ı barışçı
bir platformda yakınlaştırmak ile Afganistan için temas grubuna
uzanan girişimler dikkat çekiciydi.
Fakat kurulalı 20 seneyi aşmış ŞİÖ, daha
ziyade ‘güvenlik
mimarisine’ odaklı haliyle pek çok Asya
uzmanının ifadesiyle‘yetişkinliğe geçemeyen
ergen’ misali. Bunun bir sebebi Avrasya
hattında Çin’in daha Asya-Pasifik odaklı ve Kuşak ve Yol Girişimi
(KYG) ile ekonomi ayağından çekmesi, Rusya’nın Avrasya Ekonomik
Birliği (AEB) ve güvenlik... Çin ile Rusya kendilerine karşı
ekonomik savaşa eşlik eden Amerikan askeri çevrelemesi altındayken
ortak güvenlik iklimi tesisi çabalarını ekonomik cepheye yeterince
yansıtabilmiş değil. Tabii ki Avrasya hattında çıkarları
farklılaşan çok fazla oyuncu var. ABD’nin çok yakın duran Hindistan
ile Pakistan gibi. Şimdi ŞİÖ üyelikleri neleri değiştirecek
göreceğiz.
‘Kuyruğunu yiyen yılan
misali’
G7 resmi gelişmiş kapitalist ekonomileri, derinleşen
borç krizi, arz fazlası, istihdam sorunları eşliğinde vuran ve
sürdürülebilir görünmeyen küreselleşmenin krizini yansıtıyor.
Kuyruğunu yiyen yılan misali. Avrasya’ya
bakıp ‘Doğu’nun
yükselişi’diyebilmekse henüz pek mümkün
değil.