Türkiye rejim değişikliğini getiren
seçimlere odaklanmışken, Ortadoğu’daki kazan kaynıyor. Suriye ve
İran önemli gelişmelere gebe. Ortadoğu’daki meselelerin kalbi
olmaktan çıkmış Filistin-İsrail meselesi de ısınıyor. ABD Başkanı
Donald Trump’ın pişirdiği ‘Yüzyılın
Anlaşması’ eşliğinde...
Trump, aralık başında duyurduğu ABD elçiliğini Kudüs’e taşıma
kararını mayısta hayata geçirdi. Selefi Obama da
Kudüs’ü ‘İsrail’in bölünmez başkenti’ görüyordu, bu adım
Trump’a nasip oldu. Pek gürültü kopmadı. Arap sokakları
‘patlamadı’. Sıra Trump için 20’nci yüzyıldan kalma
Filistinli Arapların ulus devletleşmesi meselesini neoliberal nizam
formülünde yoluna koymaya kaldı. ‘Yüzyılın Anlaşması’
burada devreye giriyor.
***
Rivayet o ki, Washington’ın anlaşmayı
açıklamasının eli kulağında. Ramazan sonunda düşünülen ilanın
Filistin lideri Mahmut Abbas’ın
sağlık sorunlarına takıldığı söylendi. Aslında mevzu Arap
devletleriyle pazarlıklardan uzadı. Trump, işini dosyayı haiz bir
diplomat yerine siyasi ve diplomatik kariyeri olmayan damadı
Jared Kushner ile götürdü. Kushner, Arap
devletlerini dolaştı. İşte Türkiye’de özenilen ‘iş
bitiricilik’.
Detayları sızdığı kadarıyla ‘Yüzyılın Anlaşması’ şöyle bir
şey:
♦ Uluslararası yasalara göre işgal toprağı sayılan Batı
Şeria’nın yarısını içeren bölgede geçici Filistin kurulacak. Bu,
Britanya mandası altında Filistin olarak tanınmış toprakların yüzde
11’i olacak.
♦ Burası ‘askersizleştirilecek’,
sınırları/ hava sahası İsrail kontrolünde olacak.
♦ Batı Şeria ve Doğu Kudüs’teki yerleşimlerin
statüsü görüşülecek. n Geri dönüş hakkı ilkesi kaldırılacak.
♦ 15 senelik Büyük Kudüs belediye yasası yeniden
ele alınacak. Öteden beri Filistinlilere Doğu Kudüs’te sunulan Ebu
Dis, idari merkez olacak. Kudüs merkeze 4 km ötede 40 binlik Maale
Adumim’e komşu Ebu Dis’te 13 bin Filistinli Arap yaşıyor. Buradan
El Aksa’ya ‘koridor’ açılacak.
♦ Ürdün Vadisi’nde Oslo anlaşmalarına göre C
Bölgesi olarak anılan toprakların çoğu İsrail’e kalacak.
Paketin tamamlayıcısı Gazze ve Golan...
♦ İlhak edilmiş Golan, Suriye ile bağlantılı
olduğu için ucu açık.
♦ 11 yıldır ablukada olan Gazze’ye gelince...
Filistinliler ‘Gazze ile Batı Şeria’yı ayırma
komplosu’ derken, plan, iki toprak parçasının zaten
ayrılığından hareket ediyor. ‘Yüzyılın Anlaşması’na
göre, Gazze- Mısır sınırı ‘belirsizleşecek’. Kuzey
Sina’daki El Ariş’te liman, havaalanı, desalinasyon tesisi ile
enerji santralı inşası eşliğinde serbest ticaret bölgesi kurulacak.
Filistinli Araplar burada yaşayıp çalışabilecek. ‘Filistin
devletinin altyapısı’ kurulacak. Sorumluluk Mısır’a
geçecek.
***
Gelen haberler Suudi Arabistan, BAE, Mısır
ve Ürdün’ün detaylardaki itirazlarına rağmen plana ‘uyum
sağlayacaklarına’ işaret. Üst düzey bir Ürdünlü yetkili
“barış sürecinin tekerine çomak sokan
olmayacaklarını” söylemiş. Zaten ne yapabilirler? Mısır,
Suudilerin eline bakıyor. Ürdün ekonomik krizin patlattığı
protestolar karşısında Körfez’e ‘el açtı’. Suudi prensi
MbS dünden razı, yeter ki İran’a karşıt cephe
olsun. Hatta İhvancı Katar projelere katılmak istemiş ama diğerleri
“Mısır ile anlaşın, faturayı biz karşılarız”
demiş.
İroniktir, Suriye’de Batı destekli tekfirci ideolojinin stepnesi
olmuş Hamas, ‘Yüzyılın Anlaşması’na engel olsun diye
Rusya’dan medet ummakta.
İslam İşbirliği Teşkilatı’nı toplayıp 1990’ların Kosova çözümü gibi
trajikomik işleri ortaya atmış Türkiye’ye gelince... ‘Yeni
Osmanlıcılık’ geri tepmişken, ‘yeni reislik’
yönetimi sürece katkı yapacak para bile ayırabilir. Ankara’da artık
Trump’ın ‘işadamı’ rejiminin benzeri var.
***