15 Temmuz’daki başarısız darbe girişiminden sonra idam konusu Türkiye’nin gündemine oturdu. Başta Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan olmak üzere Adalet ve Kalkınma Partisi sözcüleri ve Milliyetçi Hareket Partisi lideri Devlet Bahçeli idam cezasının yeniden uygulanmasından yana tavır aldılar. İdam cezası ülkemizde 1984 yılından bu yana fiilen, 2004 yılından beri ise hukuken uygulanmıyor.
İdamın geri getirilmesi evrensel insan hakları açısından olduğu kadar Türkiye’nin Avrupa Birliği üyeliğini rafa kaldıracak olması nedeniyle de önemlidir.
Uluslararası Af Örgütü verileri 2015 yılında dünyada uygulanmış ölüm cezası sayısının toplam 1634 olduğunu gösteriyor. Bu infazların yüzde 89’u İran (977), Pakistan (326) ve Suudi Arabistan’da (158) gerçekleşmiş.
Tüm dünya cezaevlerinde haklarında idam cezası verilmiş, fakat infazları bekletilen 20 bin 292 mahkûm bulunuyor.
İdam cezası Çin’de “devlet sırrı” olduğu, Suriye’de ise resmi kayıt temini mümkün olmadığı için bu ülkelerdeki sayılar bilinmiyor.
***
Dünyada idam cezasının uygulandığı 58 ülke bulunmaktadır. 98 ülke ölüm cezasını hukuken/tamamen, 7 ülke savaş suçları ve olağandışı durumlar hariç, 35’i de fiilen kaldırmıştır.
Ölüm cezalarının yüzde 90’ının Asya kıtasında uygulandığını bir not olarak düşelim.
Birleşmiş Milletler, 2007, 2008 ve 2010 yıllarında ölüm cezalarını uygulamama çağrısı yapan kararlar almıştır. Avrupa Birliği’nde, Avrupa Birliği Temel Haklar Bildirgesi’nin 2. maddesine göre ölüm cezası yasaktır. Bunun yanı sıra Türkiye ve Rusya’nın da üye oldukları Avrupa Konseyi de ölüm cezasını yasaklamıştır. Avrupa anakarasında yalnızca Kazakistan ve Belarus’ta idam cezası uygulanmaktadır.
Türkiye’nin idam cezasına geri dönüşü Avrupa Birliği gibi Avrupa Konseyi’ne de veda anlamına gelecektir..
Gelişmiş ülkeler içinde sadece Amerika Birleşik Devletleri ve Japonya’da idam cezası yürürlüktedir. Kazakistan ve Belarus dışında Avrupa ve Latin Amerika ülkelerinde ölüm cezası kaldırılmıştır. Bu ülkeler dışında yalnızca gelişmemiş ve demokratik olmayan ülkelerde ise ölüm cezası yaygındır.