İngilizce’de “Tanımları tartışmak beyhudedir” (It is futile to discuss definitions) diye bir tartışma kuralı vardır. İnsanın aklına hemen “Tanımlar tartışılmadan, tartışma nasıl yapılacaktır” sorusu gelir. Kuralın anlatmak istediği de budur zaten. Kural, “Eğer tanımlarda mutabık değilseniz, tartışmaya girmeyin” diyor. Eğer tartışmadan bir fayda çıkacaksa taraflar belli bir tanımda “o tartışmanın selameti için” mutabık kalmalıdır. Tanımları tartışmak da ayrı bir tartışma konusu olabilir. Ama o zaman önerilen konu tartışılamaz. Bu kuralı bir örnekle canlı hale getireyim.
İSLAM GELİŞMEYE ENGEL MİDİR?
Tartışılacak konu başlığı mesela “İslam, Türk veya herhangi bir toplumun gelişmesine engel midir?” olsun. Bu cümlede tanımlanması gereken iki kritik sözcük var: Birincisi “İslam” diğeri ise “gelişme”. Bir taraf bu kelimeleri “İslam, halkı Müslüman ülkelerde görünen İslam değildir; gerçek İslam çok başkadır” ve “Bu dünyadaki maddi gelişme bir amaç olamaz, gelişmenin hedefi ahiret için hazırlanmaktır” diye tanımlayabilir. Diğer taraf ise “İslam ortadadır; görünen köy kılavuz istemez. İşte akıl dışı fetvalar işte IŞİD (Irak ve Şam İslam Devleti) önderlerinin fikirleri ve fiiliyatı” deyip, gelişmenin ölçüsü olarak da “Birleşmiş Milletler İnsani Gelişmişlik” sıralamasını gösterebilir. Bu durumda “İslam, toplumunun gelişmesine engel midir?” sorusunu tartışmanın bir anlamı yoktur.