Şöyle bir zihnimi yokladım. ABD'de dini oluşumların toplum hayatındaki rolüyle ilgili olarak ilk kez yıllar önce asistanlığım sırasında modern psikiyatri tarihi çalışırken karşılaşmıştım. 18. Yüzyıl sonlarında akıl hastalarının zincirlere bağlandıkları tımarhanelerden kurtulmalarında “Quaker” denilen, gnostikler (Hıristiyanlık'ta Hz. İsa'nın Tanrı'nın bilgisi olduğuna inanma; diğer dinlerde batınilik) içinde sınıflanan kimseler başı çekiyordu. ABD'de cezaevlerinin ıslahı gibi modernliğin sosyal siyaseti diyebileceğimiz her uygulamanın başlangıcında bu yeni Hıristiyanlık anlayışına sahip gnostikler vardı.
“Dostlar Toplumu” da denilen Quakerlar, 17. Yüzyıl'da, İngiltere'de ortaya çıktı. Kurucusu Leicestershire'da bir dokumacının oğlu olan George Fox, mucizevî bir ses duyduktan sonra Tanrı'yla doğrudan konuşabileceğini ve insanların aracılığı olmadan da aydınlanabileceği sonucuna varıyor ve kiliseleri reddediyor. Amacı, dini hakikati bulmak ve ilk Hıristiyanlığı yeniden canlandırmak olan bir organizasyon kuruyor. Bağlılar, “Tanrı'nın sonsuz paklığı ve yüceliği karşısında hissettikleri huşu nedeniyle titrediklerini” belirttiklerinden kendilerine titreyenler manasında 'quaker' deniyor. Quakerların çoğu Teslis'e inanmıyor; ruhban anlayışına sahip olmadıkları gibi uygulamalarında vaftiz, efkaristiya gibi sakramentler yok. Bu vinancın bağlılarına komünyon halinde olmak yetiyor. Onlar için bağlayıcı tek bir öğreti varsa o da Hz. İsa'nın içimizdeki ışığına iman…