Osmanlı'nın geri kalması ve çöküşünün, siyasi, sosyal ve ekonomik olarak tartışılan birçok nedeni vardır. Bu nedenlerin içinde bozuk eğitim sistemi, en etkili faktördür.
Eğitimi, yalnızca din öğretisi olarak uygulamış olan Osmanlı İmparatorluğu, bu nedenle kalkınma sağlayamamıştır.
Türkiye'de kendisine Yeni Osmanlı diyenler, Osmanlı'nın bilim ve teknikte neden geri kalmış olduğunu biliyorlar mı? Zira eğitim Osmanlılarda 18. asra kadar tam bir karanlık dünya yaratmıştır.
Eski YÖK başkanlarından Kemal Gürüz "Medrese ve Üniversite" isimli kitabında Osmanlı eğitim sistemini de inceliyor.
İlköğretim yerine hayırsever kişiler ve dini cemaatler tarafından kurulan mahalle mektepleri ve sıbyan mektepleri vardı. Bunlar şeyhülislama bağlıydı. Bu okulların amacı Kur'an öğretmekti. Bunun için de eğitim dili Arapça idi.
Tanzimat dönemine gelinceye kadar, kızlar sıbyan okulundan sonra eğitim görmezlerdi.