Kul için bütün mesele hakikati bulmak ve ona teslim olmaktır. Hakikat ise fizik kanunlarının söylediklerinden ibaret değildir. Hatta bunlar çoğu zaman göreceli ve değişken de olabilirler. Kuranıkerim ise ezeli ve ebedi hakikattir. Onun doğru uygulaması olan Sünnet de hakikattir. Aklıselimin bulduğu gerçekler de hakikattir. Ancak bu üçüncünün hakikat oluşu Kitab’ın ve Sünnet’in onayına bağlıdır, onlara ters düşen her anlayış, zan ve tahminden ibarettir, bir yanlış anlamadır, en nihayet geçici ve göreceli bir doğru olabilir.
Bu ölçüyle akıl, vahyin insandaki temsilcisidir ve onun da hakikat adına ulaştığı gerçekler olabilir.
Kur’an’ın ve Sünnetin verdiği bilgiler hakikat olduğu için de hikmettir. Çünkü hikmet, maluma tam uygun, bir bakıma hükme bağlanmış, muhkem kılınmış değişmez bilgidir. Hikmet mümin olmayan birinden de sadır olabilir, çünkü o da aklını kullanıp doğruyu bulabilir. Bunun için hikmet müminin yitiğidir, onu bulduğu yerde alır. Yine bu sebeple fıkıh da, doğruya isabet ettiği oranda hikmettir. ‘Kime hikmet verilirse ona pek çok hayır verilmiş demektir’ ayeti kerimesindeki hikmeti fıkıh diye tefsir ederler. Demek ki, Kuranıkerim ve Sünnet’ten sonra en çok hikmet, gerçek fakihlerden sadır olur. Çünkü fıkıh bu iki asıl hikmeti doğru anlama çabasıdır. Bununla birlikte her bir ilmin âliminden hikmet sadır olabilir. İşte büyük zatların, hatta bütün insanların söylediklerine böyle bakmak gerekir. Nice ümmi insanlardan bile hikmetler zuhur edebilir.
Şimdi gelelim Hz. Ömer’in sözlerinden seçmelere. Bunlar da hikmet oldukları ölçüde değerlidirler. Açıktır ki onun sözlerinin hikmet olma ihtimali sıradan insanlarınkinden daha fazladır.
Buyurun:
‘Kul Allah için tevazu gösterdikçe Allah onun hikmetini artırır. O kendini küçük görür ama insanların gözünde büyür. Kibirlenip haddini aşan kimseyi de Allah alçaltır. O kendi zannına göre büyüktür ama insanların gözünde küçüktür’.