İtiraf etmeliyim ki ben de bir efemeristim… Her seyahat dönüşü biletler, broşürler, faturalar falan derken atmaya kıyamadığım bir sürü şey biriktirdim yıllardır… 42 yıllık meslek yaşamımda önemli gün ve gecelere özel davetiyeler, özel yemeklerin, güzel lokantaların mönüleri gibi hatıralar da bunlara eklenince torbalar dolusu kâğıt parçacıklarına sahibim bugün… Şöyle bir deştiğimde gidilen şehirlerden muhakkak gönderilen kartpostallar, kâğıt kıtlığında arkası yazılmış zarflar, ilginç bulup sakladığım el ilanları da çıkacaktır bunlar arasında… İşte bu saydıklarım ve benzeri değerli değersiz kâğıt parçalarının genel bir adı var: Efemera, yani ıvır zıvır!..
Kelime, Eski Yunanca kökenli ve "bir günden fazla dayanmayan" anlamına gelen "ephemeron"un çoğul hali. Etimolojik olarak Eski Yunanca ephēmerón "bir gün ömrü olan Mayıs Böceği" anlamına gelen bir isim.
Efemera biriktiren benim gibi meraklılara da efemerist deniliyor… Şimdi, lütfen düşünün sizin de atamadığınız kâğıt parçacıkları yok mu? Meselâ bir defterin, bir kitabın arasında sakladıklarınız… Böyle yapıyorsanız büyük bir ihtimalle sizin de bir yanınız efemeristtir veya ona adaydır… Yani siz de “gizli” bir koleksiyonersinizdir…
Koleksiyoner dedim; çünkü, bugün efemeraların tarihe ışık
tuttuğu konusunda tüm dünya hemfikir… Özel koleksiyonerler
haricinde kütüphane ve müzeler de kendilerini ilgilendiren
alanlarda efemera koleksiyonları barındırıyorlar… Ülkemizde ve
dünyada efemera müzayedeleri düzenleniyor, meraklılar ilgi
alanlarına giren o kâğıt parçacıklarını alabilmek için
yarışıyorlar…
Efemeraya önem veren kurumlardan biri de VEKAM, yani Koç
Üniversitesi Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma
Merkezi. VEKAM direktörü Filiz Yenişehirlioğlu geçtiğimiz aylarda
Dünya Kitap’ta yayınlanan söyleşimde şöyle demişti:
“Bağışlara açığız, müzayedelerden çok malzeme alıyoruz. Eski fotoğraf, harita, kitap, belge, efemera. Dijital arşivimiz çok büyüdü; onu, açık erişimle web sitemizden tarayabiliyorsunuz. Kullanmak istediğiniz olursa formumuz var bizden izin alıyorsunuz, size yolluyoruz. 20 bine yakın belgemiz şu anda dijitalize olmuş vaziyete. Bundan da yola çıkarak kendi malzememizi kabil olduğunca araştırmacılar nasıl kullanabilirler, nasıl yararlanabilirler örnek çalıştırmalar oluşturmak istiyoruz. Bir efemera çalıştayı düzenleyeceğiz nisan ayında…”
İşte onun zamanı geldi… VEKAM, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Tarih Bölümü’nün katkılarıyla 25-27 Nisan tarihlerinde “Geçici Belgelerin Kalıcı Etkisi: I. Uluslararası Efemera Çalışmaları Sempozyumu” gerçekleştirecek. Yurtiçinden ve yurtdışından sempozyuma katılan akademisyenler, bilgilerini efemera meraklılarıyla paylaşacak.