Suriye’de iç savaş çıktığından bu yana daha sık kullanılır oldu “Proxy war” deyimi. “Vekalet savaşı” anlamına geliyor. Büyük güçlerin, kurdukları örgütleri ya da yerel kaynaklarla yaptıkları işbirlikleri sonucu dolaylı yoldan ve uzaktan savaşmalarına verilen ad. Sıcak çatışmada karşı karşıya gelmek istemeyen ama öte yandan stratejik önemde gördükleri sahalarda yayılıp yerleşmek ve böylece hâkimiyet kurmayı amaçlayan küresel güçlerin sıklıkla başvurduğu bir yöntem.
Küresel bir güç olmamasına rağmen atom bombası atağıyla Batı’dan önemli tavizler koparmayı başaran İran’ın bile Proxy savaşlarda ciddi bir ilerleme kaydettiğini kabul etmek gerek. Örneğin, İran meclisindeki tartışmalarda bir yetkilinin çıkıp da “Tam 5 Arap başkentini kontrol altında tutuyoruz” demesi dikkatlerden kaçmış olabilir. Ama meseleye yakından bakanlar bu sözlerin çok katmanlı anlamlar içerdiğini bilirler.
İran hangi Arap başkentlerini kontrol altında tutuyor? Şöyle bir bakalım.
Şii kuşağını egemen kılarak Bağdat, bir diğer Şii eksenindeki Nusayri rejimine destek vererek Şam, Hizbullah’ı kullanarak Beyrut, Bahreyn ve İran yanlısı Husiler vasıtasıyla Yemen başkenti Sana.
Türkiye’nin hava sahasını ihlal etmeyi alışkanlık hâline getirmiş olan, uçaklarından biri düşürüldü diye kıyameti koparan Rusya’nın proxy’si kim diye soracak olursanız hemen söyleyelim; İran ve Esad rejimi. Ancak Rusya onların da yerel muhalif güçler karşısında yetersiz kaldığını görünce sahaya bizzat indi ve uçağının düşürülmesine kadar uzanan olaylar zinciri yaşandı.