Genç Karl Marx filminden çıkınca öteden beri düşündüğüm bir şeyi aklımdan geçirdim: Marx’ın Türkçe çevrileri. Bence Kapital Türkçeye bu adla değil Sermaye olarak çevrilseydi Marxist bilinç açısından her şey çok farklı olabilirdi
20 Mayıs 2017
Genç Karl Marx filmine gittim. Film Festivali sırasında
kaçırmıştım. Sinemalarda gösterileceğini sanmıyordum. Sevindim
oynadığını görünce. Fazla bir şey beklemeden girdim salona. Aynen
öyle: yeni laflar etmeyen, dramatik boyutu zayıf, düz anlatımlı bir
film. Hatta bazı bölümleri fazlasıyla beylik, sıradan, neredeyse
ucuz. Gene de sonuna kadar ilgiyle izleniyor. Neticede bir
'bio-pic'. Bütün o tür filmlerde ilginç bir yan bulunabilir.
'Genç Marx' kavramını film basbayağı 'yaşla' ilgili bir gençlik
olarak almış. Yanlış değil. Önemli yapıtlarını 30 yaşından önce
üretti. Ama o dönemde ortalama ömrün 60 civarında olduğunu düşünmek
gerek.
Literatürde de mevcuttur bu 'genç' kavramı. Daha ziyade erken
dönem yapıtları anlamınadır. Ben de her zaman Komünist
Manifestosu'na kadar olan dönemini böyle düşündüm. Bu dönemin
önemli yapıtları Yahudi Sorunu Üstüne, 1844 Elyazmaları, Feuerbach
Üstüne Tezler, Alman İdeolojisi, Felsefenin Sefaleti. Ben bu tarihi
Grundrisse'ye kadar uzatıyorum. Sonrasında 'olgun' Marx başlar.
Öyle de biter.
Bu kitaplar ufak tefek metinlerdir. Güzeldirler ama sınırlıdırlar.
Filmde de Marx, Engels'e bu durumdan yakınıyor, "Yoruldum" diyor,
büyük kitaplar yazmak istediğini söylüyor. Bence o kitabı hiçbir
zaman yazamadı. Kapital'in devam ciltleri öldükten sonra
yayınlandı. Grundrisse, 1939'da yayınlandı. Şaşırtıcı olanı
söyleyeyim: İngilizceye 1970'lerin başında çevrildi. Zaten biz o
yıllarda Marxist klasikleri okumaya çalıştığımızda 1900'lü
yıllardaki İngilizce çevirileri bulmak zorundaydık.