Türkiye bir kere daha yedi düvelle vuruşuyor. Özellikle
Avrupa'yla sorunlarımız var. İşin daha ciddi yanı Avrupa'nın sadece
kendisiyle sınırlı bir kıta olmadığıdır. Dünkü dünya için geçerli
bu husus bugünkü dünya için haydi haydi geçerli. Yani, sözün
kısası, Avrupa asıl Avrupa dışında etkili. Avrupa'nın 'iç işleri'
asıl Avrupa'nın sınırı dahilinde olmayan bölgelerde geçerli bir
kavram.
Ortadoğu (OD) o bölgelerin başlıcası. Çok daha öncesinden, Napolyon
döneminde başlayan ilgi ki, 19. yüzyılın başı demektir, 20.
yüzyılın başında misli misli artarak devam etti.
***
Şimdi yüzüncü yılı nedeniyle yayınlanan kitaplardan anlıyoruz ki,
1. Dünya Savaşı iki nedenle çıktı. Biliyorum, bazı tarihçiler
itiraz ediyor ama gene de vurgulayayım, ilk nedeni
imparatorlukların sona erdirilmesiydi. Başlamış etnik milliyetçi
hareketler böyle bir aşamayı zorluyordu. Bunun içinde de münhasıran
Osmanlı İmparatorluğu bir odak noktasıydı.
İkinci büyük neden, OD'nin ele geçirilmesiydi. Osmanlılar bu
bakımdan da önemliydi. Çünkü bölgenin hâkimi onlardı.
Avrupa bu maksatla önemli bir hamle yaptı. Sadece topu tüfeği değil
politikayı da savaşı kazanmak için kullanmalıydı. Kullandı. Arap
milliyetçiliğini ayaklandırdı. Arapları Osmanlılara karşı
örgütlemeyi başardı. İngilizlerin biçimlendirdiği bir ortamda
Osmanlı yüzlerce yıl yönetiminde kalmış toprakları terk etti.
***