Allah Resûlü dışında bütün insanlar yanılabilirler, günah
işleyebilirler, eksik ve noksan yapabilirler; bu insanlara alimler,
erenler, şeyhler, dervişler, liderler, başkanlar, okumuşlar,
cahiller… dahildir.
Gerçek bundan ibaret olunca iyi niyetle ve yapıcı tenkit ve
tavsiyede bulunacak kimselerin şu hususlara riayet etmeleri
gerekir:
Ehliyet
Ehliyetin iki önemli şartı bilgi ve ahlaktır. Tenkit ve tavsiyede
bulunacak şahsın konuyu hakkıyla bilmesi ve ıslah etmek, düzeltmek,
engellemek istediği kusurun, günahın, suçun, ayıbın kendisinde
bulunmaması gerekir.
İyi niyet
Tenkitçinin niyeti yıkmak, bozmak, haksız olarak zarar vermek,
yıpratmak, itibarsızlaştırmak, intikam almak… olmamalıdır. Niyet ve
maksat kötüyü engellemek, günaha, suça, kusura batmış veya yönelmiş
kimseyi ıslah etmek olmalıdır.
Ölçülü ve insaflı olmak
Ölçülü olmaktan maksadımız, tenkit edilen hususta abartı ve
aşırılık bulunmaması; tenkit ve tavsiye üslubunun kötülüğün önem ve
derecesine göre ayarlanmasıdır. İnsaflı olmak, ölçülü olmanın
yanında haksızlık etmemek, kişiye hakkını vermek, hakkaniyetten
ayrılmamak, iyiye iyi, kötüye kötü demek, gerektiği kadar empati
yapmaktır.