Eski Kudüs sokaklarını, çarşılarını dolaşırken, ilginç detaylarla karşılaşıyorsunuz. Bir Filistinli’nin dükkanından Kur’an-ı Kerim sesi yükselirken, bir diğer dükkanda İsa tasvirleri, haçlar, ikonalar satışa sunuluyor. Bir başkasında kipalar, şamdanlar ve çeşitli dini semboller...
Karşınıza çıkan bir başka dükkanın rafları, İbranice kitaplarla
dolu. Hatta dükkanın girişinde devasa bir kitap duruyor. 1250
sayfalık kitap, tek bir kelimeden oluşuyor; Jew. Holocaust’ta
öldürülen ‘6 milyon’ Yahudi’nin anısına kadın, erkek, çocuk herkes
tek bir kimlik üzerinden anılıyor. Kelime, yahudiler için güçlü bir
aidiyetin, kimliğin ifadesi.
Kiliseler, sinagoglar ve camiler... Hatta her dinin farklı
mezheplerine, farklı yorumlarına dair inanç kozaları... Bu yönüyle
Kudüs, tüm dünyanın inanç mozayiğinin toplandığı müstesna bir
şehir. Haliyle, dinler tarihi gibi katmanlı bir başlık açılıyor
insanın zihninde. İnançlara saygı duyarak, sembollerin, ritüellerin
arka planlarına meraklar geliştirerek sokaklarda
dolaşıyorsunuz.
Kudüs sokaklarında dolaşırken, bir kiliseden çıkıp, bir sinagoga,
bir camiden çıkıp diğerine girerken, en çok Hz. İbrahim’i anıyor,
son ve gerçek din İslam’ın ruhuna kendinizi teslim
ediyorsunuz.
Diğer inanç müntesiplerinin gündelik hayatına dair izler
sürüyorsunuz. Sokaklar dini kisvelerle dolaşan insanlarla dolu. Bir
köşebaşında papazla, bir diğerinde hahamla ya da kipalı bir Yahudi
ile rastlaşıyorsunuz. Tüm bu karşılaşmalar, Yahudiliğin,
Hristiyanlıktan farklı olarak şeriat odaklı bir din olduğu
düşüncesini pekiştiriyor.
Mezhepler arasında bazı farklılıklar olsa da, Yahudi dini hukukunun
giyim-kuşamdan, yeme içme düzenine, toplumsal hayattaki ilişkilere
kadar herşeyi kapsamlı ve disiplinli biçimde kuşattığını
gözlemliyorsunuz. Öyle ki, çocukların neşeleri dahi zapturapt
altına alınmış. Kalabalık Yahudi aileler, genelde arkada yürüyen
bir kadının çevresini kuşatan beş-altı çocuğun disipline edilmiş
ciddiyetiyle Yahudi mahallelerini dolduruyor. Siyah takım
elbiseleri, altından bukleler sarkan siyah fötr şapkalarıyla
Hasidik Yahudiler,