?Hitler Almanyası'ndan kaçan Yahudi bilim adamları... Bu kelime
zinciriyle daha önce karşılaşmış olmanız muhtemel... Hatta belki şu
latifeyi dahi duymuşsunuzdur: "Pozitif bilimlerle uğraşanları ABD
aldı, sosyal bilimlerle uğraşanlar dünyanın geri kalanına
dağıldı".
Türkiye bu ülkelerden, Fritz Neumark bu bilim adamlarından biri.
1933 yılında 'ari' olmadığı gerekçesiyle Frankfurt
Üniversitesi'ndeki unvanlarını kaybedince Türkiye'ye sığınır ve 18
yıl boyunca İstanbul Üniversitesi'nde ders verir.
Sıradan bir hoca değildir. İktisat fakültesinin çehresini
değiştirir. Kamu maliyesi gibi disiplinler ihdas eder. Çok sayıda
öğrenci yetiştirir. Bu sırada resmi kurumlara danışmanlık
yapar.
İlk gençliğimden beri çeşitli mahfillerde şu cümlenin türevlerini
birçok kez duydum: "Hitler Almanyasından kaçan Yahudi
profesörlerden biri olan Neumark anılarında Türkiye, Türkler,
İstanbul hakkında şöyle demiştir..."
Fakat bu anıları hiç görmemiş, hiç okumamıştım. Hatta bu anılar
hakkında söylenenlerin bir efsane olduğunu düşünmeye
başlamıştım.
Ta ki Kopernik Kitap tarafından basılan Boğaziçine Sığınanlar'ı
görene kadar. Neumark'ın anıları gerçekten varmış, 1980 yılında ilk
kez yayımlanan ve sonra ortadan kaybolan bu kitabı bahsi geçen
yayınevi Şefik Alp Bahadır'ın çevirisiyle yeniden matbuatımıza
kazandırmış.
Ne kadar mutlu oldum anlatamam.