Birbirine yakın gibi görünen birçok şey, aslında başka dünyaların kavramları, duygularıdır. Örneğin azim ile hırs.
Azim; çalışmak, çabalamak ve nasip deyip hakkına razı olmaktır. Hırs ise daima daha fazlasını istemektir. Hakkımız olup olmadığına bakmadan. Kimden alıp almadığımızı düşünmeden. Sonuçlarıyla hiç ilgilenmeden. Bu yüzden azim yapıcı, hırs yıkıcıdır. Birincisi mazlumlara, ikincisi zalimlere has gibi geliyor bana.
Bazı kimseler azim ile hırs kavramlarını birbirine karıştırıyor. Azimli birine hırslı diyebiliyor. Toprak ile arsa, yapmak ile yıkmak, imrenmek ile kıskanmak, beğenmek ile gözü kalmak, harf ile rakam nasıl birlerinden başkaysa, bu da öyle. Sayıyı harflerle yazsanız da sonuç değişmez. Mesela üç bin beş yüz lira. Değişti mi? Hayır.
Edebiyat meşgalesi içinde şahitlik ettiğim ilk durum, yetenekli insanların azimli olması, yeteneksiz kimselerin ise hırs taşımasıdır. Hırs eşittir aşırı hız. Hemen olmak, almak, varmak.
Bir diğer şahitliğim: Ahlâkî zaafları, insanî eksiklikleri bulunan şahısların hırslı çıkması, yıkıcı sonuçlar doğuruyor. Hayatın her alanında ve anında. Dikkat ederseniz şahıs dedim, şahsiyet demedim. Hırsız, hırstan geliyor.
Bir emekli vaizi korkunç vaziyetlere sürükleyen, ona akıl almaz işler yaptıran, yüksek hırsıdır. Dava kisvesine bürünmüş kirli hırs. Biz ise temiz niyet ve salih amel diyoruz. O halde şöyle yazabiliriz: Hırs sürükler, azim eşlik eder.