Osmanlı Devleti’nin 1890 tarihli idari taksimatını inceliyorum kaç zamandır. Devlet aklının neye karşılık geldiğini fark ettim evvela. Osmanlı’da otuz altı vilayet ve birkaç müstakil sancak var. Müstakil ‘bağımsız’ demek olsa da merkeze bağlılar aslında. Yani İstanbul’a.
Anadolu’daki taksimatta beylik sınırları az çok korunuyor gibi. Kastamonu ile Bursa vilayetleri komşu mesela. Candar ve Osmanoğulları. Bursa’nın bir diğer komşusu Konya. Yani Karamanoğulları.
Müstakil sancaklardan iki tanesi Biga ve Kudüs-ü Şerif. Kudüs’ün müstakil sancak olmasını anlayabilirim. Fakat Biga için aynı şeyi hemen söyleyemem.
Müstakil Kudüs-ü Şerif sancağında hangi beldeler var? Gazze, Han Yunus, Ramallah, Ramle, Mecdel, Eriha, Birüsseba, Beytüllahim, Halilülrahman, Yafa. Bu yerlerin mühim bir kısmı, günümüz Filistin direnişinin kalbini oluşturuyor. Bir ayrıntı: Mecdel şehrinin bugünkü ismi Aşkelon’dur.
Tarih ilerliyor. Türk – İtalyan Harbi, Bingazi ve Trablusgarp vilayetlerini bizden koparıyor. Bu ayrıma da dikkat çekmek gerekiyor. Libya bugün tam da bu şekilde bölünmüş durumdadır.
Birinci Balkan Savaşı’nda Rumeli vilayetlerini kaybediyoruz. İşkodra, Yanya, Kosova, Manastır ve Selanik. Ayrıca Edirne vilayetinin Dedeağaç, Sofulu, Dimetoka, Kırcaali, Gümülcine, Darıdere, Eğridere, Kuşkavak gibi birçok kıymetli beldesi elimizden çıkıyor.