Bir Macar Yahudisi ve 19. yüzyılın önemli şarkiyatçılarından biri idi Ignaz Goldziher. İlginç bir biyografisi olduğu kesindir. 25 yaşına varmadan “görevli” olarak çıktığı Yakındoğu gezisi, Ezher şeyhleriyle ve Cemaleddin
Efgani ile kurduğu yakınlık bu ilginçliği destekler niteliktedir.
Kendisini “her bakımdan dindar bir Yahudi” olarak tanımlayan Goldziher, içinde yaşadığı, hatta temsilcilerinden biri olduğu Yahudileri “gizli ateist, şirke bulaşmış münafıklar topluluğu” falan gibi tanımlasa da Yahudilerin bütün çıkarlarını son nefesine kadar cansiperane savunmaktan da asla vazgeçmez.
İslam alanında yaptığı çalışmaları ise iki bakımdan önemi haiz bulur bazıları. Birincisi, hadislerin kaynağı ve sıhhati hakkında ortaya koyduğu “kasıtlı bulanık” yaklaşımı, ikincisi ise kavramlaştırılmasına ciddi katkılar yaptığı “Emevi İslamı” yaklaşımı.
Allah rahmet eylesin, Fuat Sezgin Hoca “Buhari’nin Kaynakları” adlı çalışmasında Goldziher başta olmak üzere hadisler konusundaki “bulanıklık teorisi”ni destekleyen tüm Şarkiyatçıları perişan eder. Ancak şu neredeyse kocaman bir zırvaya dönüşmüş “Emevi İslamı” kavramsallaştırmasını İslam âleminde satın almış çok adam bulursunuz hâlâ.
Geçenlerde Prof. Dr. Bilal Aybakan Hoca sosyal medyada kısaca yazdı meseleyi. İnşallah derinleştirir de zevkle okuruz. Hoca, özetle diyor ki: “Yahu kardeşim, bütün varyantlarıyla ana akım İslam’ı zayıflatmak için kullandığınız ‘Emevi İslamı’ kavramı bir zırvadan ibarettir. 90 yıllık Emevi iktidarına son veren Abbasiler önceki iktidarın tesis ettiği hemen her şeye format atmışlardır. Bugün tevarüs ettiğimiz gelenek Emevi geleneği olmadığı gibi olsa olsa Abbasi damgası taşır.”
Hoca, yerden göğe kadar haklı mı? Evet haklı.
Buradan biraz devam edelim. Emevi tecrübesi, hemen herkesin üzerinde ittifak ettiği şekliyle, oldukça kötü bir siyasi tecrübedir. Devleti bütünüyle “dinin dışındaki saiklerle yönetmeye çabalayan” bir mekanizma olarak kurgulayan Emeviler, doğru, işi mesela Ehl-i Beyt’e alenen saygısızlık yapacak noktalara taşımışlardır.