ÖNCE haberi aktarayım: Ünlü Nature dergisinin 15 Kasım'da
yayınladığı bir habere göre, CRISPR gen düzeltme tekniği ilk kez
bir insan üzerinde denendi.
Bu denemenin ilk Amerika’da yapılmasını bekleniyordu ama
Amerikalı araştırmacılar gecikti, bu arada Çin’in Çengdu şehrindeki
Sişuan Üniversitesi’nden onkolog Lu You, akciğer kanserli bir hasta
üzerinde ilk denemesini gerçekleştirmeye başladı.
Lu’nun denemesi kendi hastanesinin Etik Kurulu’ndan haziran ayında
onay aldı ve aslında ağustosta başlayacaktı ama türlü çeşitli
sebeplerle gecikmeler yaşandı, deneme bugünlere kaldı.
Lu’nun denemesi şu: Akciğer kanserli hastadan kan alınıyor, bu
kanın içindeki vücudun savunma sistemine ait hücreler ayırılıyor.
Bu hücreler üzerinde CRISPR-Cas yöntemiyle bir gen düzeltmesi
yapılıp hücrelerin PD-1 adı verilen proteini işlevsiz hale
getiriliyor. Sonra genetiği değiştirilmiş/düzeltilmiş hücreler
çoğaltılıp hastaya geri veriliyor.
Umulan, genetiği değiştirilmiş/düzeltilmiş savunma hücrelerinin
kanserli hücreleri yok etmesi. Sonucu hep birlikte göreceğiz.
Tabii Lu’nun denemesi yalnız da kalmayacak; 2017 başında Amerika’da
yine çeşitli kanserlere çare bulması umuduyla insanlar üzerinde gen
değiştirme tekniği kullanılan denemeler yapılacak. Ayrıca Pekin
Üniversitesi’nde de yine 2017’de üç farklı kanser için ayrı ayrı
aynı CRISPR tekniğine dayalı gen değiştirme tedavileri
denenecek.
Anlaşılan Çinli ve Amerikalı moleküler biyolog ve genetik
mühendisleri arasında müthiş bir yarış başladı. Bu yarıştan sonunda
biz insanlar faydalanacağız; belki de bu yolla bazı kanserleri
tamamen ortadan kaldıracağız.
Ancak meraklısına burada biraz bilgi vermem, hem gen değiştirme
tekniğini ve getirdiği imkânları hem de kanser başta pek çok
hastalığın tedavisinde kritik rol oynaması söz konusu olan PD-1’i,
yani tedavinin mekaniğini biraz anlatmam lazım.
GENETİKTE DEVRİMİ GETİREN TEKNİK: CRISPR
CRISPR, İngilizce “clustered regularly interspaced palindromic
repeats”in kısaltması. Bu konuların meraklılarının mutlaka izlemesi
gereken www.evrimagaci.com adlı sitenin yazarlarından Onur Özer’in
önerdiği Türkçe çeviri “Düzenli aralıklarla bölünmüş palindromik
tekrar kümeleri”.
Aslında taa 80’lerde bakterilerden başlayarak hücre DNA’sında böyle
tekrarlayan bölümler olduğu biliniyor. Yazı içinde aynı cümlenin
birkaç cümle arayla tekrar etmesi gibi bir şey.