Sun Zi, ünlü strateji kitabı Savaş Sanatı’nda beş çeşit casustan bahseder. Yerel casus, düşmanın içindeki casus, taraf değiştirmiş casus, ölü casus ve canlı casus.
Yerel casuslar, düşman toprağı içinde yaşayan yerli kişilerdendir. Düşmanın içindeki casus, düşmanın içindeki kendi memurlarımızdır. Taraf değiştirmiş casus, düşmanın bize çalışan casuslarıdır. Ölü casus, düşmana yanlış bilgi veren, bizim verdiğimiz yanlış bilgiyi düşman casusuna iletendir. Canlı casus, düşmandan doğrudan bilgi getirendir.
Sun Zi’nin MÖ 5. yüzyılda yaptığı bu tasnif casusluk tarihi açısından hâlâ güncelliğini koruyor. Espiyonaj / Kontr- Espiyonaj faaliyetleri söz konusu beş kategoride seyrini devam ettiriyor.
Sun Zi’nin görüş ve düşüncelerini temel referans olarak kullanan emekli CIA ajanı Henry A. Crumpton, İstihbarat Sanatı adlı kitabında CIA’nin casus yapmak istedikleri kişilerde şu temel şartlardan istifade ettiklerini söyler: Para, ideoloji, zorunluluk, ego. Yazar bu dörde beşinci olarak da intikam duygusunu ekler.