GÜNÜN TARİHİ: 17 Kasım 1924-30
Yeni Türkiye’nin ilk çeyrek asrı, ne yazık ki “Tek parti cumhuriyeti” utancı ile tarihe geçti.
Lâfı eğip bükmeye veya zorlamalı tevillerle gerçeğin sûretini değiştirmeye hiç gerek yok.
Gayet dobraca ifade ve açıkça da ilân etmeliyiz ki: 1950’den önceki dönem itibariyle, Türkiye’de dört dörtlük bir istibdat ve kaskatı bir diktatörlük rejimi hâkimdi.
“Tek parti”ci diktatörler, ikinci bir partinin kurulmasına, hele hele seçimlere katılmasına asla ve kat’a tahammül etmediler, izin vermediler, fırsat tanımadılar.
İşte, 17 Kasım’da (1924) kurulan Terakki Cumhuriyet Partisi ile 17 Kasım’da kapatılan Serbest Cumhuriyet Partisi, bu acı gerçeğin en çarpıcı birer örneğidir.
Kâğıt üstünde de olsa, kurulması güya serbest olan bu partiler, ne zaman ki harekete geçip tanıtım-propaganda faaliyetlerine başladılarsa, hakim durumdaki jakoben kafa tarafından, hemen anında hücûma uğramış, gaddarca bastırılmış ve en ağır cezalara çarptırılmışlardır. Bunlara karşı harekete geçirilen devletin elindeki kuvvetler, en acımasız şekilde kullanılarak, en kahredici bir mizansene resmen ve alenen alet edilmişlerdir.
Dolayısıyla, 1950’den önceki çeyrek yüz yıllık dönem, yakın tarihimiz açısından, gerçekten de utanç verici, hatta yüz kızartıcı bir dönemin tablolarını yansıtıyor. Öyle ki, yerden yere vurduğumuz on yıllık zorbacı İttihat-Terakki döneminde (1908-18) dahi, o derece bir istibdat rejimi uygulanmadı, uygulanamadı.