Osmanlı çok geç kalmış bir şekilde taba sisteminden millet sistemine geçmeye çalıştı. Bu sistem bize dair değildi ve peşinen büyük bir risk içeriyordu. Eskiden yeniye hızla geçerken yaşanacak boşlukta bizi ne birarada tutacaktı
***
Tanzimatçılar anayasal düzende inşa edilecek “Osmanlılık” formülü ile sorunun giderileceğini umdular. Osmanlı, çok dinli bir imparatorluktu ve müslimler ile gayrımüslimler padişahın tabasıydı. Ancak yeni sistemde vatandaş/birey öne çıkıyor, hepsi eşitleniyordu.
***
Osmanlılık müslimleri ve gayrımüslimleri bir arada tutamadı. Her iki taraf da bu yeni durumdan tatmin olmadı. Müslümanlar böyle tepeden inme bir değişikliği benimsemediler, Hıristiyanlar yeni devlette kendilerini göremediler.
***