Anayasa teklifinin Meclis süreci gibi referandum süreci de hukuk ve meşruiyete aykırı bir ortamda koşuya başlıyor.
Avrupa Konseyi’nin hukuk danışmanı Venedik Komisyonu’na göre bir anayasa değişikliği mutlaka özgür tartışma ortamında yapılmalı... Diyor ki Komisyon:
“Anayasa değişikliği aceleye getirilir, demokratik bir tartışma
olmadan gerçekleşirse, siyasal istikrarsızlığa ve anayasanın
meşruiyetten yoksun kalmasına yol açar...”
Her gün tutuklamaların yapıldığı... Farklı kesimlere korku salındığı... Hayır, diyenlerin saldırıya uğradığı, bir tweet attığı için mahkemeye çıkarılan hatta tutuklanan insanların var olduğu... Doğruyu yazan gazetecilerin sebepsiz olarak hapiste tutulduğu bir ortamda ne anayasa tartışması yapılabilir ne ortaya milletin özgür iradesini temsil eden bir anayasa çıkar...
Hoş, anayasa teklifinin tartışılmasını isteyen bir iktidar da görünürde yoktur... Sürecin pek değinilmeyen bir yanına geçelim. Venedik Komisyonu 2006 yılındaki bir raporunda diyor ki:
“Referandumda seçmenler, aralarında asli bir bağ olmayan farklı sorulara aynı anda oy vermek zorunda bırakılmamalıdır. Seçmenin sorulardan birini desteklerken bir başkasına karşı olabileceği dikkate alınmalıdır....”