70 yıl önce bugünlerde İngiltere’nin petrol çıkartma, işleme ve satma imtiyazına el koyan, petrol gelirlerini hiç olmazsa yüzde 50’sinin ülkesine kalması için pazarlık eden Başbakan Musaddık’ın devrilmesi amacıyla MI6 ve CIA tarafından hazırlanan darbe planı uygulamaya konmuş, 15 Ağustos’ta denenen Şah imzalı görevden alma tezkeresi işe yaramayınca 19 Ağustos’ta darbe sokak gösterileri marifetiyle gerçekleştirilmişti.
Amerika ve İngiltere’nin dağıttıkları paralarla bir araya getirdikleri Tahran mafyasının iki önemli örgütü, Musaddık’a muhalif din adamları ve onların müritleriyle bazı aşiret reisleri bazen Komünist Partisi Tudeh sempatizanı, bazen de başkası gibi eylem yaparak yarattıkları kaos ortamıyla ordunun kararsız komutanlarının harekete geçmesini sağlayıp Musaddık’ın devrilmesinde kilit rol oynamışlardı.
Musaddık, muhtemelen Pehleviler’den önceki kraliyet sülalesiyle olan kan bağı nedeniyle hayatını kurtarıp üç yıllık hücre ve sonrasını ev hapsiyle atlatırken, Dışişleri Bakanı, onlarca Tudeh üyesi ve daha pek çok kişi idama mahkûm edilmiş, kesin rakam hala bilinmemekle birlikte yüzlerce İran’lı işkenceyle öldürülmüştü. İran’ın bu kısa soluklu demokrasi...