Referandum da yapıldı işte. İster sözde deyin, ister közde. İsrail bayrakları da sallandı orada, oy kullanıp ezan okuyan da görüldü. Ne eski Irak yönetiminin bölgedeki kötü anıları silinebilir, ne de geleceğe dair realist veya saftirik umutlar söndürülebilir. Olan olur, gelen geçer, her zamanın bir padişahı vardır, o hükümfermâ olur. Tarihten ve bu coğrafyadan neler geldi neler geçti. Ne oldu biri Cengiz Han mı dedi? Kerkük mü dedi biri, Musul mu dedi? Bu coğrafya çok sesli, çok boyutlu çağrışımlara hep açık oldu. Haçlıları da bilir, Selahattin Eyyubileri de. Bazı şeyler ne bayrak açmakla ne de vana kapamakla çözülebilir. Tarihsel gerçeklikler ve bu gerçekliğin güçler savaşı önünde şekillenmesi ile güncellenen gelişmeler var sahada.