Bilindiği üzere bir İslami cemaatin olmasa olmaz vasıfları vardır. Bunların en önemlileri, “Rabbanilik” “Evrensellik” ve “Şümullülük”tür. Dolayısıyla bu vb. vasıflar bir cemaatin eğitim ve terbiyesine de yansır. Rabbani olmayan bir oluşumdan, rabbani bir eğitim ve terbiye sadır olamaz. Evrensel olmayan bir yapıdan da evrensel bir ufuk ve böylesi geniş ufka dayalı bir eğitim ve öğretim beklenemez.
Ama bir cemaatin eğitim ve öğretimle çok daha yakından alakalı olan vasfı “şümullü lük” vasfıdır. İslami bir cemaat ne denli şumüllü ise, onun eğitim programı da o denli şümullü olacaktır. Dolayısıyla yazımızın son kısmında bu kaldığımız yerden devam edelim…
Başka bir yapı veya yapılar, siyasete odaklanıp İslam’ın diğer yönlerini ihmal ederler. Siyasette İslami çalışmada önemlidir elbette ama sadece buna odaklanıp diğer yönlere gereği kadar önem ve ağırlık vermemek, takdir edersiniz ki açık bir eksikliktir. Özellikle siyasete odaklanan yapıların, siyasi çalışmalardan eğitime ayıracakları, zaman, emek ve masrafları oldukça kısırdır. Zira tek başına siyaset, ulu muazzam bir iştir.
Burada şöyle bir soru sorulabilir. “İslam’ı tüm yönleriyle kuşatan şümullü bir cemaat siyasetle uğraşmasın mı? Uğraştığı takdirde siyasi çalışmalar ona da engel olmayacak mı? Cevap olarak deriz ki, nebevi metotla ve şümullü lük esasına göre kurulan ve öyle devam eden İslami bir cemaatte bu risk en asgari düzeyde olur. Çünkü böyle bir yapıyı bütün bir bedene benzetirsek, siyasi çalışma, bu gövdeye bağlı birkaç parmak veya en fazla bir el hükmündedir. Dolayısıyla duyu organları, başı ve gövdesiyle bir bütün olan yapı, ele veya parmaklara hâkim olur. Ama tam aksine el veya birkaç parmağın beden hükmetmesi düşünülemez.
Hakeza başka kimi yapılar, İslam’ın öğretim yönüne odaklanırken, diğer yönlerini ihmal ederler. Böyle bir yapının programın da doğal olarak öğretimi öne çıkarırken, eğitim ve terbiye ve İslam’ın diğer yönleri ihmal edilecektir.
İslam’ı şümullü değil de bir ya da birkaç yönlü alan yapıların kendi dallarında mütehassıs olmaları doğaldır. Ancak bir ya da birkaç dalda uzmanlaşırken, diğer yönleri ihmal eden bir yapının eğitim ve öğretimi eksik kalacaktır. Böyle bir yapının ümmetin yükünü taşıma mecali olamaz. Böyle bir yapı kendi kendine dahi yetecek durumda değilken, ümmetin yüküne nasıl yetsin.