Tabii gelirse... İsrail gazı boru hattıyla Türkiye'ye gelirse muhtemelen Kuzey Kıbrıs üzerinden gelecek.
Nasıl mı? Anlatalım.
İsrail’le normalleşmenin başlamasında gaz boru hattı projesinin de önemli rol oynadığı biliniyor.
Üstelik daha çok Türkiye değil, İsrail bakımından.
Çünkü Türkiye’ye boru hattıyla nakledilecek gazın miktarı ve süresi, evet, Türkiye’nin orta dönemde, bir 15 yıl kadar ihracat çeşitlendirmesine yarayacak, ama miktar olarak o kadar fazla değil; zaten bir kısmı da Avrupa Birliği (AB) pazarlarına gidecek Türkiye üzerinden.
İsrail kaynaklarına göre hesap şöyle: Kaynaklar Akdeniz açıklarında Leviathan ve Tamar sahalarında 900 milyar metreküp (bcm) gaz bulunduğunu tahmin ediyorlar. Bu ciddi bir miktar. Ama İsrail bunun bütük kısmını dışarıya enerji bağımlılığından kurtulmak için kendisi (küçük bir miktarını da Filistin yönetimi) için ayırıyor, 150 bcm kadarının ihracı öngörülüyor. İsrailli bir kaynağım “Bu bizim için önemli bir gelir olacak” diyor; “Ama Pazar belirsizliği yüzünden şirketler sahalarda gerekli yatıtrımı yapmaya da çekiniyor.” Noble Gas ve Delek şirketlerinden söz ediyor.
Eğer o boru hattı inşa edilirse, Türkiye’ye yılda 8-10 bcm gaz taşıyacağı hesapları yapılıyor, 15 yıl boyunca. Hepsi Türkiye’de tüketilse, Avrupa’ya bırakılmasa bile bu Türkiye’nin mevcut ihtiyacının en fazla beşte biri demek; şu andaki yılklık tüketim yaklaşık 50 bcm.
Peki, neden boru hattı tercih ediliyor? Mesela sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) terminalinden tankerlerle ihracat öngörülmüyor? Aynı soru Güney Kıbrıs açıklarında bulduğu gazı ihraç etmek için içi giden Kıbrıs Rum hükümeti için de geçerli.
Cevap ekonomide yatıyor. Yataklar büyük olsa da LNG terminali maliyetlerini karşılamıyor. Zaten dünya enerji piyasasında artık Uzak Doğu’da LNG, Avrupa’da boru hattı sistemi yerleşmiş durumda.
Peki, neden Türkiye hattı için İsrail bu kadar istekli? Cevabı yine ekonomide. Aslında AB, sırf Kıbrıs Rum hükümetinin isteği olsun diye, İsrail’, de katarak bir İsrail-Kıbrıs-Yunanistan boru hattı çalışması da yapıyor.
Ama bu nafile bir çaba. İsrail yataklarından Kıbrıs’n güney kesimine döşenecek hat 300 km, Yunanistan’a ise 1,100 km civarında. Oysa İsrail’den Ceyhan petrol ve gaz terminaline denizden döşenecek hat 485 km. Üstelik Yunanistan’a hat döşenirken derinliği 3,000 metreyi bulan Akdeniz’in açık sularında inşa faliyeti sürecek; Ceyhan’a hat ise Doğu Akdeniz’in nispeten sığ sularında.
Yani Türkiye üzerinden boru hatlarıyla ihracat diğer seçeneklere göre çok daha ucuz.
İşin bizi biraz daha ilgilendiren püf noktası da burada. Çünkü İsrail-Türkiye doğal gaz boru hattının rotası, eğer inşa edilirse Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin (KKTC) Akdeniz’deki ekonomik bölgesinden geçmek durumunda. İsrailli kaynağım, “Rum dostlarımız bozulacak” diyor; “Ama bu proje bizim için önemli ve ekonomik bakımdan akılcı olmak zorundayız.”
Aslında İsrailli planlamacıların üzerinde durduğu bir ihtimal daha var. Ama o ihtimal Kıbrıs görüşmelerinin gidişatına bağlı.