Adalet ve hakkaniyetin vazgeçilmez şartı ‘doğruluk ve dürüstlük’tür. Bu konuyla ilgili pek çok ayetin yanında, özellikle iki yerde “Sana buyrulduğu gibi dosdoğru ol!” denilmiştir. Hem İslâmî öğretide hem insanlık vicdanında adalet ve hakkaniyetin en önemli şartlarından biri de kul haklarına riayet etmektir. Bir kimsenin, kendisine ait olmayan bir şeyi haksız şekilde elde etmeye kalkışması kul hakkına tecavüzdür.
Toplumsal hayat için vazgeçilmez olan bir güven ortamının kalıcı şekilde oluşturulması pek çok hukuki ve ahlâkî şartlara bağlıdır; bunların en başında da adalet ve hakkaniyet ilkesi gelir. O nedenle Kur’an’da değişik vesilelerle 18 yerde ‘adl’, 23 yerde ‘kıst’ kavramlarıyla ve daha başka kavramlarla adalet ve hakkaniyetin evrensel ilke olduğuna dikkat çekilir. Bu gerçeği yaşayarak da görüyoruz.
Özellikle Rahmân suresinin 5-9. ayetlerinde ‘adalet’ anlamında ‘mîzân’ (terazi) sembolü kullanılarak, doğal hayat için olduğu gibi toplumsal hayatın devamı için de Allah tarafından bir yasal düzenin kurulduğu, dolayısıyla hem doğaya hem insana karşı adaletle davranmamız gerektiği bildiriliyor.
Buna göre insana ve insanlığa yararlar sağlarken...