Bu konuda estetik teorilerinin dışında bir şeyler söylemek istiyorum.
Bu dünya imtihan yeridir. Cenab-ı Hak insanoğluna onu hak yola götürecek hasletler vermiş, peygamberler göndermiş, kitaplar indirmiştir. Bu çerçevede neyin iyi neyin kötü, neyin helal neyin haram, neyin güzel neyin çirkin olduğu çok açık olarak belirlenmiştir. Ne var ki insan nefsi aynı zamanda kötülüğe de eğilimlidir; çıkarcıdır, nankördür, cahildir. Bunun yanında şeytan insanı yoldan çıkarmak için türlü oyunlar oynar; insanın nefsi ve şeytan ile mücadelesi imtihanın esaslarındandır.
Bu imtihan ise esrarını koruyan bir husustur. Belki biz, “ortalama insan” yani evsatu’n-nas bu imtihanı tam olarak kavrayamayız; onu peygamberler, Cenab-ı Hakk’ın veli kulları bilir. Yine de ümitvar olmalıyız. Tövbe ve dua yolu açıktır. Biz iyilik, doğruluk, merhamet, şefkat, ibadet peşinde olalım, bakarsın Cenab-ı Hak bize de bir hakikat kapısı açar.
İşte o zaman eşyanın, hayatın, dünyanın ve bu arada güzelliğin mânasını da kavrayabiliriz.
Bu soyutlamanın dışında somut olarak bize ihsan edilen şeyler var. İnsanoğlu “emaneti” yüklendiği için ona pek çok şey ihsan edilmiştir. Karanlık ile aydınlık, soğuk ile sıcak, iyilik ile kötülük, açlık ile tokluk yan yanadır.
Mesela su, dünyadaki tüm canlılar için en mühim varlıktır. Bu sebeple onu “aziz” biliriz. Su hayatın kaynağıdır. Bitkiler, hayvanlar ve insan suya muhtaçtır. O sebeple suya hürmet edilmeli, su sevilmeli, israf edilmemeli, kirletilmemelidir. Burada güzel ile faydalı bir araya gelmektedir.