Şeyh Gâlib, bir Mevlevi dedesine yaraşır engin gönüllülükle, “Hoşça bak zâtına kim zübde-i âlemsin sen; merdüm-i dîde-i ekvân olan âdemsin sen” (Hoşça bak kendine ki kâinatın özüsün sen; varlık âlemindeki bütün her şeyin özüsün sen) demiş ve bu dizelerinde insanoğlunu müthiş yüceltmiştir. İhtimal ki Şeyh bardağın sırf dolu tarafına bakarak, güzel düşünüp güzel konuşmak istemiştir. İmam Gazâlî ve Şehâbeddîn Sühreverdî gibi mutasavvıflar da insanı “Allah’ın halifesi” olarak görmek istemişlerdir. İslam tasavvuf kültüründeki bu pozitif anlayış muhtemelen “insan”ı gönlünden yakalamak, ona hep iyi tarafını hatırlatmak ve böylece sınırsız şer üretme potansiyelini mümkün mertebe işlevsiz kılmak gibi ulvî bir amaca yöneliktir. *** Tasavvufî irfanın insanoğlunu hayırsızlıktan el çektirip hayırlı bir varlık olmaya yöneltme çabası elbette çok kıymetlidir. Ama gerçekte insan denen varlık, Şeyh Gâlib’in nitelediği gibi “zübde-i âlem” filan değil, aksine ve belki de “züppe-i âlem”dir. Kanımca insanoğlunun en büyük vehmi, kendini dev aynasında görmesi, kendini çok önemsemesi ve çok değerli bir varlık zannetmesidir. Oysa Allah’ın uçsuz bucaksız kâinattaki muhteşem işleri ve şaheserleri içerisinde insan hem nicelik hem nitelik itibariyle sanki bir parazit gibidir. Kaldı ki insanoğlunun yeryüzü sahnesine çıktığı günden beri kan dökme ve fesat üretme iştahı hiç kesilmemiştir. Nitekim bu bizim “züppe-i âlem” her zaman olduğu gibi bugün de “Füzeler geliyor” naraları atarak dünyayı bir kez daha yangın yerine çevirmenin eşiğine gelmiştir.