“Fayda vermeyen ilimden Allah’a sığınırım” diyor peygamberimiz. Peki faydasız bir ilim var mıdır? Varsa nedir? Faydasız ilim sahibinin uygulamadığı, hayatına ve insanlara aktarmadığı ilimdir. Sigaranın zararları ile ilgili bütün ilmi meselelere hâkim bir doktor sigara içiyorsa işte ilminin bir kısmını kendisi için faydasız hale getirmiştir.
Gösteriş için elde edilen ilimler de benzerdir. Kimi insanın ilmi onu cennete götürür. Kimi ilmi ile ismini tarih sayfalarına yazdırır. Kiminin ilmi ise ancak televizyon kanallarına çıkmasına vesile olur. İlim adamı televizyona çıkmaz demiyorum fakat düşünce dünyamız bu kadar kısırken akademisyenlerimizin televizyon merakının bu kadar çok olması şüphelenmeme neden oluyor.
Peki insan faydasız işlerler uğraşmakta olduğunu bilir mi? Ne zaman bilebilir. Erikson’un Psikososyal Kuramında “üretkenliğe karşı durgunluk” diye adlandırdığımız bir dönem vardır. Hayatımızın bir aşamasında bana verilen hayatı ne kadar verimli geçirdim diye sorgulama içine gireriz. Erikson’a göre kişi bu evrede ne üretmiş olduğuna bakar. İşi ve ailesi hakkında düşünür. Ailesi ve çocukları ile ilgili olarak her şey yolunda mı diye bakar. İşi ve ailesi iyi durumda ise bu dönemi rahat atlatır.
Tabi anlam herkes için başka başkadır. Fakat zor da olsa evrensel bir çizgiye yaklaşmak mümkün olmaktadır. Kimler hayatlarından daha fazla tatmin içindedirler? Kimler boşuna yaşamış hissine kapılırlar?
Birincisi ölümden sonrasına bağlanmayan zaman geçtikçe elindeki tüm imkanların tükendiğinin farkındadır. Uğraştığı tüm işlerin gün ve gün anlamsız hale geldiğine şahit olur. Tek mükafat yeri olarak dünyayı görenler, başarı dendiğinde aldığı plaketleri, rozetleri, madalyaları hatırlayanlar ölüm yaklaştıkça ne kadar korkunç bir hata yaptıklarını fark ederler. Ne yazık ki bu durumu itiraz edecek cesaretleri ve zamanları kalmamış olur.
İkincisi; çevresi geniş olan ama çevresindeki insanlar ile derinlikli ilişkiler kuramayan insanlar bir süre sonra kendilerini sorgulamaya başlarlar. Birilerinin hayatında yerimizin olması, birilerinin hayatının bir parçası olmamız hayatı anlamlı hale getirir. Aile deyince, arkadaş deyince, dost deyince birilerinin ismini gür bir şekilde telaffuz edebiliyorsak çok da faydasız işlerle uğraşmamışız anlamına gelir. Zira en faydalı iş insan biriktirmektir. Arsaya, borsaya ve altına yapılan yatırımlardansa insana yatırım yapmak en iyisidir.