Pazar günü Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Lozan ve “Bağırsanız sesinizin duyulacağı adaları Yunan aldı. Başarı bu mu?” diyerek başlattığı tartışmanın “cumhuriyeti tartışmak için değil” coğrafyanın ittifaklarını ve çatışmalarını belirleyen “enerji” meselesiyle ilgili ve dış muhataplara yönelik olduğunu anlatmaya çalışmıştım. Nitekim konuşmasının bir kısmı, dış müdahalelerin FETÖ olarak andığımız örgüte darbe yapmayı göze aldırabilecek denli teşvik edici olması üzerineydi ve Lozan konusuna “Sevr” üzerinden gelindi.
Lozan’ı tartışmaya açmak olarak tanımlanan ve muhatabının laik, bağımsız, akla-bilime dayalı bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti olduğunu ileri süren iddialar kesif bir Lozan savunma hattı oluşturdu. Gerekçe “Lozan Antlaşması Türkiye Cumhuriyeti’nin tapusudur, tapuyu yırtıp atmaya mı niyetlisin?” noktasına gelmese ikinci bir Lozan yazısı yazmaya gerek görmezdim ve “Lozan savunma hattının Lozan’a uygunluğunu” sorgulamaya gerek duymazdım.
Lozan, Kurtuluş Savaşı sonunda ortaya çıkan yeni Türk devletinin kurucu belgesidir. Dünyayı yöneten büyük güçlere karşı, masada verilebilecek mücadele o kadardı. Kimse adaları da, Selanik’i de, Musul’u da keyfinden vermedi. Kabul.
Ancak şöyle de bir gerçek var: Bugün Lozan’ı sorgulamayı annelerine küfredilmiş olmaya eşdeğer tutanların selefleri, Lozan hükümlerinden duydukları memnuniyetsizliği ifade etmekte hiç de sakınca görmemişlerdi. Erken cumhuriyet kadroları, Boğazların statüsünden hoşnut kalmamıştı mesela. Gayrimüslimlere tanınan haklar “fazla” bulunmuş, Musul’un durumunun tamamen netleşmesi sonrasında gerginlikler söz konusu olmuştu.
Nitekim Boğazlar konusuyla ilgili sıkıntılar ancak Montrö Antlaşması’nın imzalandığı 1936 yılında izale edilebildi. Musul’un kaybının acısı, Hatay’ın ülkeye katılmasıyla “Eh işte” denilebilecek bir düzeye evrildi.
Gayrimüslimlerle ilgili hükümler ise genellikle “uygulanmadı”.
Hem de bugün Lozan’ı eleştiren Cumhurbaşkanı’na “O antlaşmayı imzalayanların tırnağı olamazsın” diyerek mukabele eden