İsmâil Râcî Fârûkî (ö.1986), İslam felsefe tarihi üzerinden felsefecilerin aktif ve pasif tanrı tartışmasındaki yanlışlıklara işaret ederek, bu yanlışların okasyona-lizm doktrinini keşfeden ilahiyatçılar tarafından bu minvalde aşıldığını belirtmiş ve oluşan yeni anlayışı şöyle özetlemiştir:
“Bu anlayışa göre, Tanrı âlemi her an yaratmakta ve yaratma fiilinin olmadığı bir an bile geçmemektedir. Dolayısıyla, varlık âleminde her olgu ve olay Allah’ın bilfiil yaratmasının bir sonucudur. Bu durumda onlar, nedenselliğin zorunluluğu yerine, adil ve kullarına doğru yolu gösteren Tanrı’nın, onların her zaman doğru sebebi takip etmesini sağlayacağı ve bu düzenliliği bozmayacağı inancını ortaya koydular. Netice olarak bu yorum, salt nedenselliğin değil, aksine ilahi kudret ve iradeye bağlı bir nedenselliğin yani sünnetullâhın tesisi idi. Böylece ilahiyatçılar, filozoflara karşı büyük bir zafer elde etmiş oluyorlardı.” (Tevhid, Trc.: Ejder Okumuş, Mahya Yayınları, İstanbul 2018)
Gerçi bu zaferin bizim zamanımızdaki karşılıkları şu iki nedenle çok olumlu değildir:
1-Evveli İmam Gazzalî ile İmam...