Cumhurbaşkanı, Atatürk’ü değerlen-dirirken şöyle dedi: “Gazi
Mustafa Kemal’in kendi iradesiyle başlattığı ama provokasyonlar
yüzünden vazgeçmek zorunda kaldığı çok partili hayata geçiş
denemesini vaktinde başarmış olsaydık acaba ülkemiz nereye
giderdi?” İki kez muhalefet denemesi
Evet,
Atatürk iki kez “muhalefet partisi” kurma
denemesine girişti. Gönlünde demokrasiye, çok partili rejime geçme
isteği vardı. İlki 1924’te kurulan Terakkiperver Fırka idi.
Rauf Orbay, Kazım Karabekir gibi
isimlerin kurduğu parti liberaldi, ne yapılacaksa halka soralım
diyordu.
Atatürk “iktidarı denetleyen” bir muhalif gücün ülkenin yararına
olacağını, iktidarı da mutlak güç kullanmaktan, yolsuzluklara vb.
bulaşmaktan engelleyebileceğine, keyfi yönetimlerden uzak
tutacağına inanıyordu. Ali Fuat Cebesoy’a bizzat
talimat verdi parti kuruluşu için.
Fakat bu parti, kısa sürede her türlü Osmanlıcıların,
şeyhülislamcıların, dini siyasi olarak kullananların yuvasına
dönüştü. 1925’te Şeyh Sait İsyanı patlayınca parti kapatıldı.
Cumhuriyet daha erken zamanda rayından sapabilecekti. Parti
kapatılınca, sözü geçen unsurlar bu kez 1926 İzmir Suikastıyla
Atatürk’ü ortadan kaldırmak istediler.. Karşıdevrim, çok erken
Cumhuriyete karşı tavır almış ve iktidar mücadelesine
girişmişti.
İkinci muhalefet partisi kurma denemesi yine Atatürk’ün teşvikiyle
1930’da gerçekleşti, çoğu Ata’yı sevenlerden, arkadaşlarından
oluşuyordu: Serbest Cumhuriyet Fırkası. Kurucuları
arasında Nuri Conker, Ali
Ağaoğlu, Ali Fuat Okyar vardı.
Parti, laikti, cumhuriyetçiydi, devrimlere karşı değildi. Ali Fuat
Bey, Atatürk’ün muhalefet et, teşvikine rağmen, Ata’ya rakip olmak
istemiyordu. Ayrıca devrim düşmanları, partinin taşra
teşkilatlarını ele geçirmiş ve yönetimle taşra aras...