Bakü
Başbakan Binali Yıldırım’ın 6. Küresel Bakü Forumu vesilesiyle ziyaret ettiği Azerbaycan’dayız. Başbakan’ın, bu yıl, “Katılımcı Toplumlar Oluşturmak İçin Farkları Azaltmak” başlığıyla düzenlenen forumun “Güç: Büyük Güçler ve Diğerleri” temalı panelinde yapacağı konuşmanın ve ikili görüşmelerin ardından, siz değerli okurların bu yazıyı okuduğu sırada biz yurda dönmüş olacağız. Ama madem Bakü’deyiz, Azerbaycan’la ilişkilerimizin son dönemdeki seyrine kısa bir özet geçmekte, belki bildiklerimizi yeniden hatırlatmakta fayda var.
Bir kere, Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu olarak anılan ve “Demir İpek Yolu” olarak da nitelendirilen yük taşımacılığının mesafesini Çin’den Avrupa’ya kadar uzatan demiryolu hattının Türkiye dışındaki iki ortak ülkesinden biri Azerbaycan. Hem Türkiye, hem Asya, hem de Avrupa ülkeleri için önemli bir koridor olan, ülkemizi Türki Cumhuriyetler ve Çin ile bağlayan bu hatla, sadece Çin’den İngiltere’ye demiryolu ulaşımı sağlanmış olmuyor; sadece İpek Yolu canlandırılarak medeniyetler buluşturulmuyor; bu hat üzerinde başta yılda bir milyon kişinin yolculuk yapacağı, 6 buçuk milyon ton yük taşınacağı öngörülüyor, ilerleyen yıllarda bu rakamların katlanarak artacağı düşünülüyor.
Azerbaycan’la ilişkilerimiz, hele de son dönemde “tek millet iki devlet” yakıştırmasını sahiden de hak edecek bir yakınlıkta ilerliyor. Dün Başbakan Yıldırım AZ TV’de, Azerbaycan’ın Türkiye’deki yatırımlarının 10 milyar doları geçtiğini, Türk iş adamlarının Azerbaycan’daki yatırımlarının da 10 milyar doların üzerinde olduğunu ifade etti. Hâlihazırda Azerbaycan’da 2 bin 900’den fazla Türk şirketi, Türkiye’de ise bin 100 civarında Azerbaycan şirketi faaliyet gösteriyor. Azerbaycan’daki yabancı şirketler sıralamasında Türkiye birinci sıraya yükselmiş durumda. Azerbaycan’ın dış ülkelere yaptığı yatırımlarda da birinci sırada Türkiye bulunuyor. Zaten Türkiye, Azerbaycan gazının da en büyük alıcısı konumunda. Aksi iddia edilmesine rağmen, diğer ülkelerden ithal edilen doğal gaz fiyatları ile karşılaştırıldığında Azerbaycan gazı Türkiye’ye çok daha ucuza geliyor.
Azerbaycan’ın ekonomisinin yarısını petrol ve doğalgaz oluşturuyor. Bugüne dek Türkiye, Azerbaycan ile birlikte Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) petrol ve Bakü-Tiflis-Erzurum (BTE) doğalgaz boru hatlarını hayata geçirmişti. Bu yıl içinde hayata geçecek olan Trans Anadolu doğalgaz boru hattı, kısa ismiyle TANAP, Azerbaycan doğalgazını Türkiye üzerinden Avrupa’ya transfer etmesi planlanan en büyük ikili projelerden biri. Yani TANAP, iki ülke arasında gerçekleştirilen gaz işlemlerinin fiyatını belirlemekle kalmıyor, Azerbaycan gazının Avrupa pazarına istikrarlı çıkışının da önünü açtı, açacak. Ayrıca Azerbaycan, Kafkasların en hızlı büyüyen ülkesi konumunda, daha da önemlisi Kafkasların uluslararası bir koridora dönüşebilmesi için de ana aktör konumunda.
Türkiye Azerbaycan ilişkileri sadece ekonomik işbirliğine dayanmıyor elbette, iki ülke arasında tarihi, kültürel ilişkiler, dil ve duygu birliği, kardeşlik bağı var. Azerbaycan’a yolunuz düştüğünde mesela, kendi diliniz dışında bir dil konuşmak, dolayısıyla kendinizi yabancı hissetmek durumunda kalmıyorsunuz. En fazla şehir değiştirmiş gibi oluyorsunuz, çünkü burada da konuşulan dil Türkçe. Telefon açmaya zengetmek, aşağı inmeye aşağı düşmek diyorlar mesela, ama sonuçta yine onların deyimiyle dillerimiz birbirini “okşuyor”. Rahatça anlaşıyor, Türkçe dışında başka bir dil bilmiyorsanız bile iletişim problemi yaşamıyorsunuz. Sadece dil mi, acılar da ortak. 1992’nin 26 Şubat’ında Ermenilerin Azerbaycan’ın Dağlık Karabağ bölgesindeki Hocalı kasabasında yaptığı katliam, her yıl Türkiye’de de hem devlet nezdinde, hem de hatırı sayılır kitleler tarafından anılıyor.