II. Mahmud'la birlikte yeniden yapılanma başlar. Belki bu "başlar" sözünü hızlanır diye yazmak tarihi gerçeklere daha denk düşecektir.
Devlette yeniden inşanın ne zaman başladığını kesinkes tayin etmek çok da kolay değildir. Başlangıcı III. Selim'in ıslahat çalışmalarına götürmek mümkün olabildiği gibi II. Osman'a maletmek de yanıltıcı olmaz. Ancak asıl reorganizasyon Gülhane Hattı Hümayunu ile açıklanan Tanzimat hareketidir. Tanzimat'ı 1856 Islahat Fermanı, 1876 Birinci Meşrutiyet, 1908 II. Meşrutiyet ve 1923 Cumhuriyet'i takip eder. Bu zaman çerçevesinde doğan veya doğmak zorunda olan bütün hukuki, siyasi ve idari tasarruflar, cumhuriyet rejimi ile son bulur.
Müessirler ise meşhur Viyana mağlubiyeti ve takip eden mağlubiyetler, devletin çok büyük bir sahada varolma mücadelesi vermesi, müesseselerin eskimesi ve dışarıda Fransız ihtilalinin kopardığı fırtına.
II. Mahmud devrinde yurt dışına giden gençler Tanzimat'ın ilanında büyük rol oynarlar. Batıda tahsil eden bu talebe zümresi, iki dünya arasında doğan farkın aynen batıya benzemekle kapanabileceği kanaatindedirler.