1923 tarihli Lozan Muahedesi ile beraber akdedilen "Boğazlar Sözleşmesi", Türkiye'nin İstanbul ve Çanakkale Boğazları üzerindeki hükümranlık hakkını tanımıyordu. Buna göre Türkiye Cumhuriyeti, Boğazlar çevresinde askerî birlik bulunduramayacak, Boğazların teftişi milletlerarası bir hey'et tarafından icra edilecekti. Böyle bir hüküm, elbette istiklalimizi kısıtlamaydı, boğazımızdan sıkmışlardı.
Lozan'ın ve bağlı andlaşmanın imza tarihi 24 Temmuz 1923'tür. Cumhuriyetin ilânı bundan sonradır. Lozan ve etrafındaki andlaşma ve mukaveleler akdedildikten sonra İngilizler işgal altında tuttukları İstanbul'dan ayrılmışlardı.
Türkiye, takip eden senelerde Boğazlarla alâkalı rahatsızlığını
her vesileyle ilgili devletlere duyurdu. Nihayet Birleşik Krallık,
Türkiye'nin bu fikrinde haklı olduğuna dair 1936'da bir beyanname
neşretti. Türkiye, ayrıca daha evvel de SSCB ile karşılıklı
saldırmazlık andlaşması yapmıştı.
İngilizlerin icazeti üzerine bir takım devletler, 1936 senesinde
İsviçre'nin Montreux/Montrö şehrinden toplandılar. "Bir takım
devletler" dememizin sebebi şudur. Bulgaristan, Yunanistan
anlaşılır ama Avustralya, Japonya neden oradadır? Dikkatten
kaçmaması gereken bir husus da ABD'yle alakalıdır. Lozan'da imzası
olmayan ABD, Montrö'de de yoktur.