Bir devletin işleyişindeki üç ana unsur yasama, yürütme ve yargıdır. Bir başka ifadeyle devlet, kanun yapar, hükûmet eder ve hükmeder.
Hükmetmek, hüküm vermenin adıdır.
Hükmü, ehil ve tarafsız mahkemeler verir.
“Devlet” adlı hükmi şahsiyetin var olabilmesi için bir millete ve bir de vatana ihtiyacı vardır. Bunlar olunca ordusunu-polisini kurar, bayrağını diker, parasını basar, mekteplerini açar ve adalet dağıtır. Millet, bunlarla devletleşir. Şu altın kaide, şaşmaz hakikattir: Tapunun teminatı devlet, devletin teminatı adalettir.
Aşiretle, kabileyle devleti ayıran temel fark, kanun yapma, devlet mekanizmasını çekip çevirme yani hükûmet etme ve adalet tevzii yani taraflar arasında adalet dağıtmadır. Adalet tesis ve tevzii için kurulmuş mahkemeler hukukun bağlayıcı, emredici kaideleriyle çalışırlar. Adaletin kalitesi, devletin kıymetini ortaya koyar.
Bir kararın adil olması için hukuktan yetki alması, tarafsız olması, hızlı olması ve vicdani olması şarttır.
Mahkemeler, şikâyet edenle şikâyet edilen , alacaklı ile borçlu arasındaki ihtilafın hakkaniyetle, dürüstlükle halli için vardır. Mahkemede paranın, rütbenin, akrabalığın, makamın ve hatırın geçmemesi gerekir. Mahkemelerde üç unsur bulunur. İddia, müdafaa ve hâkim. İddia makamı, cezai davalarda vardır; savcı, temsil eder. Savunma veya müdafaada vekil yani avukat olur. Hâkim teraziyi tutan eldir. Hükmü hâkim verir. Ceza mahkemelerinde bunların bir de zabıta yani polis safhası vardır ki bu safhada ilk deliller toplanır, davanın akıbetine tesir eder. Davaların bittikten sonraki safhası olan icra kısmı olan icra apayrı bir mevzudur.