BU hafta arka arkaya kaleme aldığım üç ayrı yazıda Hatay’a komşu İdlib bölgesinde sayısız cihatçı grubun sahaya yayılmış olmasının yarattığı karmaşık durumun bir röntgenini çekmeye çalıştım.
Bugünkü yazımda, burada beliren tablonun önümüzdeki dönemde Türkiye’nin önüne getirebileceği sıkıntılı ihtimallerle ilgili genel bir değerlendirme yapmak istiyorum.
Önce röntgen filmindeki görüntüyü berrak bir şekilde teşhis edelim. Suriye’de iç savaşın son sahnesine doğru yaklaşıyoruz. Suriye’de kurulması hedeflenen yeni düzen için ‘büyük pazarlık’ başlamak üzere. Esad rejiminin ülkenin batısında kontrolü büyük ölçüde eline geçirmesinin ardından, muhaliflerin kendilerine sığınak bulabildikleri ana yaşam alanı İdlib’dir. İkinci çekim merkezi olarak Fırat Kalkanı bölgesi beliriyor.
İdlib bölgesi doğuda, güneyde ve güneybatıda Esad rejimi tarafından kuşatılmıştır. Kuzeybatıda Hatay ve kuzeyde ise Türkiye ile onun müttefiki Özgür Suriye Ordusu’nun (ÖSO) kontrolündeki Afrin bölgesi çevreliyor İdlib’i.
***
Suriye sorununa ülkenin bütün topraklarını kapsayan nihai ve kalıcı bir çözüm bulunduğunda, kuşkusuz bu çözüm İdlib’i de içine almalıdır. Ancak çözümden söz ederken karşımıza bir dizi sorun çıkıyor. Birincisi, muhatap meselesi. Muhalefet olarak tek değil parçalanmış durumda, bazıları ittifak çatısı altında sayısız aktör var sahada. İkinci sorun daha ciddi: Radikallik skalasında değişik ölçülerde olmakla birlikte bu aktörlerin neredeyse hepsi cihatçı kimliğine sahip.
Bunu tamamlayan üçüncü sorun, bu grupların bir bölümünün açıkça BM Güvenlik Konseyi kararları çerçevesinde terörist kategorisinde sayılmasıdır. Buraya Orta Asya’dan ya da başka coğrafyalardan gelmiş olan radikal cihatçıları ‘Suriye muhalefeti’ diye görmek zaten doğru değil. IŞİD gibi silahlı mücadele ile söküp atmak dışında başka bir seçeneğin bulunmadığı grupların yanı sıra terörist geçmişe sahip ama terörist kimliği bugün gri bir alana giren gruplar da var İdlib’de.