Para politikasında önemli dönemeçlerin aşıldığı kritik bir döneme şahitlik ediyoruz. ABD Merkez Bankası Fed’in ekim ayında bilanço küçültme ışığını yakmasından sonra dün Avrupa Merkez Bankası ECB’nin de Mart 2015’ten bu yana yürüttüğü tahvil alım programını azaltacağını öğrendik.
Öncelikle geçmişe gidelim ve bilanço genişletme ya da bilanço küçültme adımlarının ne anlama geldiğini hatırlayalım. Merkez bankasının geleneksel aracı kısa vadeli politika faizidir. Amacı ise fiyat istikrarıdır. Yani merkez bankası politika faizini artırmak ya da azaltmak suretiyle enflasyonu hedefe çekmeye çalışır. Burada da temel prensip, enflasyon yükseldiği zaman faizi yükseltip ekonomiyi yavaşlatmak, enflasyon düştüğü zaman ise faizi düşürüp ekonomiyi canlandırmaktır.
Yukarıda bahsettiğimiz her iki merkez bankası da bu prensipler çerçevesinde hareket ettiler. Global finansal kriz sonrasında daralma yaşayan ve bunun sonucu deflasyonist baskılarla mücadele etmek zorunda kalan ekonomilerinde ilk tepkiyi faiz düşürerek verdiler. Ancak yaşanan yavaşlamanın boyutları öylesine büyüktü ki faizleri sıfıra kadar çekmek bile ekonomiyi canlandırmaya yetmedi. Krizin ilk vurduğu ABD’de geleneksel faiz aracı sıfır alt sınırına dayanınca Fed alternatif bir araç devreye soktu. Bu da büyük miktarda tahvil alım programı yolu ile uzun vadeli faizleri düşürme politikasıydı. Ekonomi çevrelerinde kısaca “QE” (“Quantitative Easing”) adıyla anılan bu politika kriz başında bir trilyon dolardan daha düşük olan Fed bilançosunun 4.5 kat artmasına sebep oldu.