Batıda ulaşılan laiklik ve demokrasi ilkelerine ve ekonomik gelişmişliğe sanki bir günde kavuşulmuş muamelesi yapmak bizleri daima yanıltacaktır. Burada sorulması gereken dün görece daha iyi durumdakilerin nasıl olup da kendilerinden fersah ve fersah geri olan Batı Medeniyetinin gerisinde kaldığıdır. Doğu sadece İslam medeniyetinden oluşmuyor, Hint ve Çin medeniyetleri de bunun bir parçası. Bu topraklar görece insanlık tarihi boyunca çok kısa dönemler dışında Roma İmparatorluğu’nun varlığına rağmen hiçbir dönem Batı’dan geri kalmadı. Roma uygarlığının çöküşünü müteakip Avrupa asırlara yayılan bir geriliğe mahkum oldu. O geriliğin içinde uzun asırlara dayanan birbirini takip eden -kökleri Haçlı Seferlerine kadar uzanan-